Pamięć wykuta w kamieniu ▪ Marian Twardowski

Opublikowano: 1 listopada 2017, Odsłon: 3 056

„Epitafia są przede wszystkim historią życia, biogramami zmarłych, ukazującymi w dużym skrócie przebieg ludzkiego losu.”

Adam Górski

Profesor doktor Julius Ludwig Worthmann (1852-1930) w wydanym w 1929 roku przewodniku po Kościele Pokoju w Świdnicy wspomniał o dwudziestu kamiennych epitafiach (do naszych czasów zachowało się siedemnaście) ustawionych wokół zewnętrznych ścian świątyni. Każde z nich opatrzył krótką notką biograficzną. Jedyny wyjątek stanowiła płyta nagrobna umieszczona w południowej ścianie tuż przy zakrystii, o której napisał, że jest to epitafium poświęcone dwóm nieznanym z imienia i nazwiska siostrom bliźniaczkom a ich dane osobowe znajdują się prawdopodobnie na odwrotnej stronie nagrobka. W latach 90. XX wieku w trakcie remontu korpusu kościoła wszystkie epitafia zostały zdemontowane. Następnie w latach 2008-2009 poddano je gruntownej renowacji. Podczas fotografowania przebiegu prac restauratorskich, niezapomnianą dla mnie chwilą było uwiecznienie w kadrze inskrypcji widniejącej na odwrotnej stronie nagrobka poświęconej siostrom bliźniaczkom. Po oczyszczeniu przez konserwatorów napisu wykutego w kamieniu można było odczytać, iż nieznane dotąd siostry to Anna i Maria z domu Schollin. Przyszły na świat 13 października 1641 roku we wsi Schreibendorf koło Landeshut (Pisarzowice koło Kamiennej Góry). Mężem Anny był handlowiec Johann Svehners z Rohrsdorf (wieś Osowa Sień – położona w województwie lubuskim, w powiecie wschowskim, w gminie Wschowa). Zaś mężem Marii kupiec Gottfried Schrames z Landeshut (Kamienna Góra). Obie siostry przeżyły swoich mężów. Zmarły w Świdnicy i zostały pochowane w jednym grobie na cmentarzu przy Kościele Pokoju. Fakt ten poświadcza następujący fragment inskrypcji: „Die in einer Stunde gebohren Liegen hier in einem Grabe” – „Urodzone w jednej godzinie leżą tu w jednym grobie”. Anna zmarła 5 sierpnia 1713 roku, a Maria 20 lutego 1715 roku. Kamienne epitafium zostało wykonane kilka lat po ich śmierci. W prawym dolnym boku nagrobka widnieje data jego powstania – 1719 rok i sygnatura autora dzieła.

W dniach od 14 do 25 lipca 2008 roku grupa studentów obozu epigraficznego z uniwersytetów w Zielonej Górze, Poznaniu i Szczecinie, pod kierunkiem doktora Adama Górskiego, adiunkta w Instytucie Historii Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Zielonogórskiego, opracowała napisy z części nagrobków na cmentarzu ewangelickim przy Kościele Pokoju. Efektem ich pracy była między innymi wystawa zorganizowana w 2009 roku w zakrystii Kościoła Pokoju. Na jednej z plansz tekstowo-zdjęciowych zatytułowanej Krótka historia jednej płyty został przedstawiony pełny tekst inskrypcji umieszczony na przedniej stronie nagrobka sióstr bliźniaczek, wraz z tłumaczeniem na język polski:

„Prawdziwej wiary szczerą nadzieję znaleziono tutaj w (dwóch) siostrach, które także (i) teraz, przy grobie nawet śmierć rozdzielić nie może. Jezu! Jesteś obu: skarbem i sercem, wiarą i nadzieją. Dzięki Chrystusowi podążą one z grobu (do) szczęśliwości nieba.

Te dwie siostry zaniosła mi śmierć tylko do krypty, które przy przyjściu na świat nosiłam pod sercem. Jak je narodziny połączyły, tak (oto) jednoczy ten grób, żeby w matki ciele także ich ciało spokój odnalazło. Jeśli matka wszystkich jeszcze raz je tam urodzi, to ciało i dusza będą znowu doprowadzone do jedności.”

Podczas prowadzonych prac konserwatorskich przy epitafiach moją uwagę przykuła również płyta nagrobna upamiętniająca Georga Seidla, właściciela folwarku w Kleczkowie. Z inskrypcji można było się dowiedzieć, że Seidel urodził się 15 sierpnia 1715 roku. W 1739 roku poślubił Marię Elisabeth z domu Scholz, pochodzacą z Witoszowa. W szczęśliwym związku przeżyli razem 32 lata i sześć miesięcy. Mieli dziewięcioro dzieci (4 chłopców i 5 córek). W chwili jego śmierci żyło pięcioro dzieci (2 synów i 3 córki) oraz dwoje wnucząt. On sam zmarł 11 sierpnia 1771 roku. Epitafium ufundowała żona wraz z pięciorgiem dzieci. Płyta nagrobna wyróżnia się pustym niezapisanym miejscem, które z pewnością było przeznaczone dla jego żony. Dlaczego brak wpisu? Do dziś pozostaje to tajemnicą.

Epigrafika jest nauką pomocniczą historii zajmującą się odczytywaniem i interpretacją napisów (epigraf – inskrypcja) malowanych i rytych na twardych materiałach kamieniu, metalu, drewnie umieszczonych na pomnikach, tablicach wotywnych, nagrobkach, dzwonach, kielichach, budynkach itp.

Zaprezentowane poniżej zdjęcia ukazują siedemnaście kamiennych epitafiów okalających Kościół Pokoju w Świdnicy. W tym miejscu zostały ustawione w 1852 roku, podczas porządkowania cmentarza z okazji jubileuszu 200-lecia wydania cesarskiego edyktu zezwalającego na budowę kościoła (13 sierpnia 1652 roku) i wyznaczenia parceli kościelnej (23 września 1652 roku). Chciałbym jeszcze wspomnieć, że w 2009 roku przy południowej ścianie świątyni postawiono kolejne epitafium znalezione na przykościelnym cmentarzu, poświęcone dziewczynce Helenie Förster (1671-1680).