Zgodnie z polską tradycją, sięgającą XIX wieku, 3 Maja – Dzień Konstytucji 3 Maja, Święto Narodowe, a dla parafian z osiedla Młodych także święto patronalne Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski obchodzony był u nas, w Świdnicy, jak w całej Polsce, jako święto kościelne i państwowe. Świdnickie uroczystości rozpoczęły się spotkaniem władz miejskich z mieszkańcami miasta […]
W roku 2000 obchodziliśmy uroczyście 750-lecie naszego miasta. Datę tę przyjęliśmy jako datę umowną, bo dokładnie nie wiemy, kiedy Świdnica stała się miastem. Odnośnie początków naszej miejscowości istnieją różne przypuszczenia. Najbardziej prawdopodobne wydaje się przypuszczenie, że w XIII wieku w miejscu dzisiejszej Świdnicy zbiegały się dwie drogi handlowe prowadzące w kierunku Odry i dalej na […]
Wszelkiej maści afery finansowe i gospodarcze, jakie z różną siłą wybuchały w Polsce po 1989 roku nie są wytworem XX wieku. Jedna z największych afer finansowych, która rujnowała gospodarkę Królestwa Polskiego przez ponad 10 lat, miała miejsce na początku XVI wieku, a wśród głównych jej bohaterów był również i pewien „przedsiębiorczy” świdniczanin – Paul Monau […]
24 sierpnia 2006 roku zmarł Andrzej Lichomski. Był związany ze Świdnicą poprzez działalność zawodową i społeczną. Urodził się 15 października 1936 roku w Żelechowie na Mazowszu. W roku 1946 wraz z rodzicami przybył do Świdnicy. Ojciec jego, Zygmunt Lichomski pracował w Prezydium Miejskiej Rady Narodowej, gdzie był kierownikiem Wydziału Finansowego. Matka zatrudniona była w Teatrze […]
Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu – Filia w Świdnicy. Świdnica 2014 r. I. Anna Świdnicka Anna świdnicka (1339-1362) – córka Henryka II świdnicko-ziębickiego, siostrzenica Bolka II, księcia świdnicko-jaworskiego, żona Karola IV Luksemburskiego, króla czeskiego i cesarza rzymskiego narodu niemieckiego, matka Wacława IV, króla czeskiego i niemieckiego oraz Elżbiety, żony księcia Austrii Albrechta III Habsburga. Anna […]
Wśród części mieszkańców Świdnicy jest rozpowszechniona opinia, że najstarszym budynkiem w mieście jest dom przy ul. Długiej 45. Mieści się w nim obecnie na parterze apteka „Pod Bykami”. Należy jednak zaznaczyć, że niemożliwe jest stwierdzenie, który budynek wybudowano jako pierwszy w Świdnicy i z pewnością nigdy się tego nie dowiemy. Możemy jedynie mówić o grupie […]
Poszukiwacze pozostałości wojennych z osiedla Zawiszów w trakcie penetracji lasów na południowy zachód od wsi Bojanice i na południe od wsi Bystrzyca Górna odkryli miejsce, w którym tkwiły w ziemi części samolotu. Udało się tu m.in. znaleźć tabliczkę blaszaną z napisami: DORNIER METALLBAUTEN G.M.B.H. FRIEDRICHSHAFEN AB. BAUMUSTER DO 17-E 2. SACH NR 17609-01. RUSTORF OP […]
Wielu historyków korzystało ze świdnickiego archiwum miejskiego, które mieściło się w ratuszu. Początkowo akta znajdowały się na strychu ratusza przechowywane w skrzyniach i zapewne w workach. Resztki jednego z takich worków wraz z przeważnie uszkodzonymi strzępami papierów znaleziono w lutym 1994 r. nad salą rajców podczas odgruzowywania strychu ratusza. Papiery i kilka pergaminów pochodziły głównie […]
Po zakończeniu II wojny światowej na mocy międzynarodowych traktatów Świdnica została włączona do Polski. Wkrótce przybyli do niej mieszkańcy okolic Wilna, Lwowa, Warszawy czy też Krakowa. Z tej napływowej ludności rekrutowali się pierwsi literaci, dla których Świdnica stała się nową małą ojczyzną. Niestety, wśród przybyłych osób nie znalazł się żaden znany literat. Mimo tego mieszkańcy […]
WSTĘP To, czego świadkiem była publiczność literacka śledząca wydarzenia rozgrywające się na przełomie XX i XXI wieku w dziedzinie literatury, wiązało się bezpośrednio z przemianami, które zostały zapoczątkowane w roku 1989. Proces demokratyzacji państwa polskiego odcisnął swe piętno również w dziedzinie literatury, bowiem radykalnie ograniczono mecenat państwowy, który przed 1989 rokiem był politycznym narzędziem wpływania […]
Z ogromną satysfakcją należy odnotować dostrzegalne ożywienie w świdnickim środowisku twórców literatury, które w polityce kulturalnej władz samorządowych zepchnięte zostało na dalszy, prawie niewidoczny plan. A wystarczy spojrzeć tylko w kierunku samorządu pobliskiego Wrocławia, by znaleźć godny naśladowania przykład, jak promować i wspierać lokalnych twórców. Czy można się temu dziwić, kiedy prawie 10 milionów Polaków […]
W XVIII wieku działał w Świdnicy August vel Augustyn Gottfried Hoffmann, rzeźbiarz i stolarz przybyły z Drezna. Urodził się w tym mieście 12 lipca 1697 roku. Jego ojciec Johann Christoph Hoffmann był rzeźbiarzem na dworze elektora saskiego. We wrześniu roku 1728 A.G. Hoffmann ożenił się w Świdnicy z Anną Barbarą Martin najstarszą córką świdnickiego rzeźbiarza […]
Kiedy 40 lat temu w 1971 roku powstał Automobilklub Sudecki to urzeczywistniły się marzenia tych wszystkich, których interesowały sporty motorowe. Ludzie ci chcieli uczestniczyć w różnych aspektach jego funkcjonowania włącznie z możliwością wpływu na to, co często wydawało się nieosiągalne. Nie jest to historia banalna. Bowiem jak można wytłumaczyć założenie struktur klubu samochodowego w mieście, […]
Neptun (utożsamiany w greckiej mitologii z Posejdonem) był synem Kronosa i Rei. Należał do grona dwunastu bogów zamieszkujących górę Olimp. Swą władzą obejmował strumienie, źródła rzek, jeziora, morza, wyspy i półwyspy. W dłoni dzierżył trójząb, którym mógł wywołać albo uciszyć burzę, pomagać rozbitkom dźwigając ich okręty uwięzione wśród skał lub osiadłe na mieliźnie, rozłupywać skały, […]
W marcu 1920 roku podjęta została przez siły niemieckiej prawicy próba przejęcia władzy. Organizatorzy zamachu na młodą Republikę Weimarską, Wolfgang Kapp i generał Walther von Lüttwitz, liczyli na łatwe zwycięstwo odniesione w sojuszu ze wszystkimi wrogami republiki. W nocy z 12 na 13 marca 1920 roku, stacjonująca w Döberitz w pobliżu Spandau 2 brygada morska, […]
1945-1951 Wiadomości na temat początków Biblioteki Pedagogicznej w Świdnicy są skromne. Od roku 1951 zachowały się sprawozdania z pracy biblioteki i są one właściwie zasadniczym źródłem wiadomości na ten temat. Natomiast o okresie 1945-1946 wiadomo z pracy magisterskiej Zofii Kopeć, że wtedy to z inicjatywy Zarządu Powiatowego Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZP ZNP) i z dobrowolnych […]
W pierwszej połowie XVIII w. Śląsk, należący wówczas do monarchii habsburskiej, przeżywał okres względnego spokoju i dobrobytu. Gdy w 1740 r. na tronie Prus zasiadł Fryderyk II zdobycie tej prowincji stało się dla niego pierwszym celem jakie sobie wyznaczył na drodze do wzmocnienia państwa. Wkroczenie 16 grudnia 1740 r. wojsk pruskich na Śląsk zapoczątkowało trwające […]
Znany grafik i malarz Bodo Zimmermann związany z wrocławskim środowiskiem artystycznym urodził się 29 maja 1902 roku w rodzinie nauczyciela w Wieleniu nad Notecią (dziś województwo wielkopolskie). Wkrótce potem jego ojciec został powiatowym inspektorem szkolnym w Świdnicy. Tutaj przyszły artysta w okresie 1907-1918 spędził dzieciństwo i część młodości. Uczył się w szkole kadetów w Legnickim […]
Urodzony 29 maja 1902 roku w Wieleniu Bodo Zimmermann, był przez kilkanaście lat związany ze Świdnicą. Tutaj mieszkał z rodziną, tutaj też rozpoczął swoją działalność artystyczną. Nawiązał współpracę z wydawnictwem L. Heege. Specjalizował się w rysunku i drzeworycie. Szczególnie w tej ostatniej sztuce graficznej doszedł do mistrzostwa. Jego prace sygnowane „BOZI” zyskały uznanie w kraju […]
Na podstawie pozwolenia cesarskiego z 13 sierpnia 1652 roku przystąpiono do wytyczenia miejsca na budowę ewangelickiego Kościoła Pokoju w Świdnicy. Miał on być zbudowany poza murami miejskimi, na wolnym terenie położonym na wschód od zabudowy miejskiej. 23 września 1652 roku, w obecności władz w osobach starosty krajowego barona Ottona von Nostitza i głównego komendanta śląskich […]
Pomnik stał obok dzisiejszego kościoła zielonoświątkowego, na postumencie, na którym za niemieckich czasów znajdował się pomnik Helmutha von Moltkego, właściciela majątku w Krzyżowej. Po usunięciu pomnika hrabiego Moltkego przez jakiś czas na pustym postumencie rosły kwiaty. Na nim to władze Świdnicy ustawiły myśliwski samolot odrzutowy produkcji radzieckiej Jakowlew Jak-23, który w kodzie Paktu Północnoatlantyckiego (NATO) […]
Odbudowa wieży świdnickiego ratusza skłoniła świdniczanina – Kazimierza Lachowicza do podzielenia się z czytelnikami swoimi wspomnieniami na temat tego wydarzenia. Przy okazji udostępnił On ze swojego archiwum rodzinnego niepublikowane do tej pory zdjęcia bloku śródrynkowego, wykonane dzień po katastrofie, które prezentujemy poniżej. Kazimierz Lachowicz do Świdnicy przyjechał w 1947 roku. Pracował między innymi w świdnickich […]
Piwo w dzisiejszych czasach jest napojem powszechnie dostępnym. Jedyny problem, jaki ma obecnie w Świdnicy amator tego trunku, to wybór spośród licznych odmian, gatunków i sposobów jego sprzedaży – beczkowe, butelkowe, puszkowe, w plastiku, metalu, szkle lub kartonie. A jeszcze niewiele ponad dwadzieścia lat temu nabywca kilku szklanych butelek wypełnionych bursztynowym płynem z któregoś z […]
Spółki zegarowe Carl Böhm oraz Kappel & Co zaliczają się do najmniejszych kompanii zegarowych, które w 1899 roku weszły w skład Zjednoczenia Świebodzickich Fabryk Zegarów (VFU). Na ich temat zachowały się też bardzo szczątkowe informacje, które dają nam dzisiaj skromne wyobrażenie o ich możliwościach produkcyjnych, kadrze pracowniczej, historii oraz wytwarzanych przez nie produktach. Jednak nie […]
Carl Gotthard Langhans jest umieszczany w gronie tych dawnych twórców śląskich, których dzieła po części zachowały się do dziś i swoimi pracami dobitnie udowadnia wybitny talent twórcy doby wczesnego klasycyzmu. C.G. Langhans, zwany również Langhansem Starszym – jako że po nim działał jego syn Carl Ferdinand Langhans (1782-1869), też architekt, tworzący w duchu klasycyzmu – […]
Do 1945 roku na północnej ścianie świdnickiego ratusza znajdowała się tablica upamiętniająca Carla Gottlieba Suareza (Svareza). Był on synem świdnickiego adwokata, później i radcy miejskiego Gottfrieda Suareza i Doroty Gerhard córki pastora w Ciepłowodach. Carl Gottlieb urodził się 27 lutego 1746 roku w Świdnicy, przy dzisiejszej ulicy Jagiellońskiej, w nieistniejącym dziś budynku stojącym w ogrodzie […]
8 września 1906 roku przy drodze ze Świdnicy do Jaworzyny Śląskiej, w Starym Jaworowie, gdzie obecnie znajduje się żwirownia i wysypisko śmieci, uroczyście odsłonięto pomnik upamiętniający obóz wojskowy, który założyć kazał pruski król Fryderyk II. Obóz ten istniał od 20 sierpnia do 25 września 1761 roku, w czasie tak zwanej wojny siedmioletniej toczonej o posiadanie […]
W średniowieczu Żydzi świdniccy chowali swoich zmarłych gdzieś w północno-zachodniej części dzisiejszego miasta, prawdopodobnie przy drodze wiodącej do Strzegomia. Z ich cmentarza zachowały się dwie piękne tablice nagrobne z lat 1362 i 1391, które rozwleczono po mieście i niedawno znaleziono w ziemi przy ulicy Wrocławskiej i na Rynku. Do niedawna były one wystawione w sieni […]
Częstym punktem wycieczek w Górach Sowich jest monumentalna zapora nad Lubachowem, sytuowana zwyczajowo w Zagórzu Śląskim. Gnejsowy kolos przerzucony przez dolinę Bystrzycy ma wysokość 44 metrów i 230,5 metra szerokości i został wybudowany w latach 1911-1914. Powstał dzięki temu sztuczny zbiornik na rzece, tzw. jezioro Bystrzyckie. Obecnie jego wody (8 mln metrów sześciennych!) skrywają część […]
Pod koniec wojny przebywali w mieście robotnicy przymusowi, jeńcy wojenni oraz więźniowie więzień i obozów koncentracyjnych dziewięciu narodowości: Walonowie, Francuzi, Włosi, Rosjanie, Ukraińcy, Litwini, Estończycy, Czesi i wielu Polaków. Wśród tych ostatnich byli także warszawiacy, którzy przybyli tutaj po powstaniu warszawskim. Dużo też było mieszkańców okolic Częstochowy i Zagłębia Dąbrowskiego, ofiar ulicznych łapanek okupanta. Robotnicy […]
Dolny Śląsk to kolebka światowego cukrownictwa buraczanego. Tutaj w Konarach koło Wołowa Franz Karl Achard (1753-1821) przeprowadził w latach 1801-1802 pierwszą kampanię cukrowniczą. Tutaj w Krajkowie koło Wrocławia powstała w 1803 roku wytwórnia o charakterze już nie laboratoryjnym lecz przemysłowym. Zakład w Krajkowie, jako pierwszy w świecie, wykazał ekonomiczną opłacalność technologii pozyskiwania cukru z buraka. […]
Najsłynniejszy niemiecki pilot myśliwski pierwszej wojny światowej, baron Manfred von Richthofen, który zestrzelił 80 alianckich samolotów, to niewątpliwie najbardziej znany świdniczanin w krajach anglosaskich. Liczba książek, artykułów prasowych, wszelkiej maści klubów, organizacji, stowarzyszeń oraz rozmaitych produktów i gadżetów związanych z jego imieniem, jest doprawdy imponująca. Nieco mniej popularny jest obecnie Richthofen w swoim ojczystym kraju, […]
Wiele miejscowości nie może wykazać się dokumentem, z którego by wynikało, kiedy zostały założone. Także i dla Świdnicy nie zachował się żaden taki dokument. Trzeba więc przyjąć jakąś prawdopodobną datę umowną jako datę upoważniającą do obchodów jubileuszu miasta. Za świdnickim historykiem doktorem Paulem Gantzerem twierdzić możemy, że w XIII wieku zbiegały się w miejscu dzisiejszej […]
W czasopiśmie „Neues Lausitzisches Magazin”, w tomie 35 z 1859 roku, opublikowano dokument z roku 1377 wystawiony przez rycerza Heynecke von Czedelicz zwanego von Meyenwalde. W dokumencie tym Heynecke sprzedaje pewną nieruchomość za zgodą „frouwen Agnes herczogine zu der Swidenicz miner gendegen frouwen” (władczyni Agnieszki, księżnej świdnickiej, mojej łaskawej pani). Przez dziesiątki lat zwrot powyższy […]
Pytanie może wydawać się bezsensowne, podobnie jak i twierdząca odpowiedź. Tak. Był w Świdnicy kiedyś „Port”, chociaż oczywiście nie w pełnym tego słowa znaczeniu, tak jak kojarzy nam się to z nadbrzeżami morskimi czy chociażby portem rzecznym. O „Porcie” pamiętają natomiast starzy pracownicy nieistniejącej już Świdnickiej Fabryki Urządzeń Przemysłowych (ŚFUP). „Portem” nazywali oni bowiem miejsce […]
Prawdopodobnie już w początkach XIII w. w zachodniej części dzisiejszej Świdnicy istniał w lesie klasztor Cystersów. Ufundowany został przez możnowładców z Wierzbnej. Poświadczała to tablica wisząca w kościele klasztornym franciszkanów, na której można było przeczytać, że fundatorami tego klasztoru byli w 1214 r. komes Stefan i jego synowie: Andrzej, Stefan i Franciszek z Wierzbnej. Wzmianka […]
Niedaleko Świdnicy, w Mokrzeszowie znajduje się tzw. Jeziorko Daisy. Nazwa pochodzi od imienia żony właściciela zamku Książ Marii Teresy (Mary Theresy) zwanej Daisy, księżnej Pszczyńskiej, z domu Cornwallis-West, z rodu de La Warr. Urodziła się ona w r. 1873 na zamku Ruthin w Walii. Pochodziła z niezbyt zamożnej szlachty angielskiej. Wydana w wieku 18 lat […]
Zachowały się sprawozdania z dawnych obchodów okrągłych rocznic rozpoczęcia budowy Kościoła Pokoju w Świdnicy, między innymi sprzed ponad dwustu i stu lat. W 1802 roku rocznicę 150-lecia obchodzono 23 września. W przeddzień rano w Kościele Pokoju odprawiono ewangelickie nabożeństwo, a po południu – nieszpory. Pod wieczór będący kompozytorem i muzykiem katolicki opat Vogler dał koncert […]
Znany ze składania licznych interpelacji historycznych świdnicki radny miejski reprezentujący od 2006 roku partię Prawo i Sprawiedliwość Mariusz Barcicki postulował bodajże w roku 2001 uczczenie pamięci jeńców pochowanych w czasie drugiej wojny światowej na dawnym cmentarzu garnizonowym w Świdnicy, obecnie będącym Parkiem Młodzieżowym przy ulicy Kolejowej i ulicy Wałbrzyskiej. Przyznałem mu wówczas rację. Nie mogłem […]
„Należy także pamiętać, że o zabytkowości obiektu decydują nie tylko jego wartości architektoniczne ale również wartości niematerialne czyli historia budynku i związane z nim wydarzenia.” Anna Jagielak Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety (Congregatio Sororum a Sancta Elizabeth – CSSE) jest wspólnotą kontemplacyjno-czynną, na prawie papieskim. Powstało 27 września 1842 roku w Nysie z inicjatywy: Klary Doroty […]
Niektórych Polaków, jacy od późnej wiosny 1945 r. osiedlali się w Świdnicy, Niemcy straszyli opowiadaniem bredni, że Świdnica leży w „dolinie śmierci”. Rzekomo co cztery czy też pięć lat całą tutejszą ludność przenoszono w inne strony stwarzając miejsce dla nowej ludności przybyłej na pobyt czasowy. Było to wierutne kłamstwo. Od wieków w Świdnicy rodzili się […]
W Świdnicy przy dzisiejszej ulicy Pionierów Ziemi Świdnickiej zbudowano około 1924 r. kilka domów mieszkalnych przeznaczonych na mieszkania służbowe dla urzędników poszczególnych instytucji. Na rogu ulicy Sprzymierzeńców i ulicy Pionierów Ziemi Świdnickiej stanął dom oznaczony nr 36 i 38, w którym mieszkali urzędnicy kolei państwowych. W suterenie było mieszkanie dozorczyni domu. Jej mąż był ogrodnikiem […]
11 września 1682 roku z Cieplic do Świdnicy przybył na nocleg kanclerz wielki koronny Jan Wielopolski, który wracał do Polski. Podróżował wraz z żoną, którą była Maria de la Grange d’Arquien – siostra królowej Marysieńki Sobieskiej. Towarzyszył mu dwór złożony z 100 osób oraz 80 koni. Władze austriackie nakazały radzie miasta Świdnicy godne przyjęcie tak […]
Biblioteki pedagogiczne w Polsce mają już swoją historię. Pierwsza powstała w Warszawie przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w 1917 roku. W latach 50. XX wieku zaczęto organizować powiatowe ogniwa sieci bibliotek pedagogicznych. Jedną z nich była Pedagogiczna Biblioteka Powiatowa w Świdnicy, którą powołano do życia w roku 1951. Z dobrowolnych składek nauczycieli, przybyłych […]
W średniowieczu w pobliżu kościoła istniał szpital (przytułek dla ubogich, niezdolnych do pracy, utrzymywany z przekazywanych na jego rzecz darów i po części – z funduszy miejskich) ufundowany w roku 1267. Opiekowali się nim zakonnicy – krzyżowcy z Czerwoną Gwiazdą. W 1340 roku książę świdnicko-jaworski Bolko II Mały (1309/1312-1368) ufundował im tak zwaną komandorię (własność […]
Po drugiej wojnie światowej w Świdnicy znajdował się Państwowy Urząd Pracy. Mieszkającym tu Niemcom wystawiał „Kartę meldunkową”. W karcie tej wykazywano wykonanie przydzielonej pracy, do której każdy Niemiec w wieku od 16 (14?) lat do 65 roku życia i każda Niemka do 55 roku życia byli przymusowo zobowiązani. Na karcie było też na przykład zaznaczone, […]
W 2018 roku upłynęło 700 lat istnienia Dzwonu Przedbora, który znajduje się w północnej wieży bazyliki mniejszej pod wezwaniem świętych Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu. W opracowaniach dotyczących strzegomskiej świątyni wspomina się, że dzwon ufundował joannita Przedbor (Předbor), prepozyt w Policach (Police nad Metují) niedaleko Broumova, w Czechach. Podczas moich dociekań nad historią średniowiecznych […]
Papież Jan Paweł II (1920-2005) dnia 1 maja 1987 roku podczas swej wizyty w Republice Federalnej Niemiec ogłosił błogosławioną, czyli beatyfikował, siostrę Teresę Benedyktę od Krzyża (Teresia Benedicta a Cruce), karmelitankę niemiecką narodowości żydowskiej, a w dniu 11 października 1998 roku ogłosił ją świętą czyli kanonizował. Urodziła się ona we Wrocławiu 12 października 1891 roku […]
Barbara Elmanowska – (ur. 1981). Debiutowała w 2006 roku esejem Zawsze fragment (I miejsce w konkursie „Literackie Talenty 2006”, Świdnica). Autorka tomików: Tę drogerię mam po drodze (2008) – (nagroda w konkursie na debiut poetycki, organizowany przez wrocławski oddział Stowarzyszenia Pisarzy Polskich) – oraz Próby generalne (2014). Jej wiersze były tłumaczone na język czeski. Interesuje […]
29 wierszy składających się na debiutancki tom Tę drogerię mam po drodze autorstwa Barbary Elmanowskiej to pozycja wydawnicza, po którą powinny sięgnąć osoby przed debiutem, choć nie tylko. Także kobiety, szczególnie z wyższym wykształceniem, te pracujące w biurach. Najlepiej żeby były dotknięte dramatem swojej płciowości i świadome umowności gestów w sferze kultury. Zaproszenie do lektury […]
Niektórzy noszą w sobie przekonanie, że poezja powinna boleć, bo z bólu rodzi się jej prawdziwe oblicze. Wprawny czytelnik z łatwością zorientuje się, czy ma do czynienia z poezją, czy też z wytworem poezjopodobnym napisanym przez sprawnego rzemieślnika. Ktoś kiedyś powiedział, że jest bardzo dużo osób piszących wiersze, ale poetów niewielu. I jakaś prawda w […]
Wiersze Barbary Elmanowskiej (ur. 1981), urodzonej i zamieszkałej w Świdnicy na Dolnym Śląsku, wydane w noworudzkiej oficynie „Mamiko”, są już drugim tomikiem poezji tej młodej absolwentki filologii polskiej we Wrocławiu. Debiutowała w 2006 roku esejem pt. „Zawsze fragment”, którym zdobyła I miejsce w konkursie „Literackie Talenty 2006″. Trzy lata później ukazał się jej debiutancki tomik […]
Po pierwszym tomie poetyckim Tę drogerię mam po drodze, wydanym w 2009 r. jako pokłosie konkursu organizowanego przez wrocławski oddział Stowarzyszenia Pisarzy Polskich na debiut poetycki, Barbara Elmanowska kazała czekać czytelnikom na swoją kolejną książkę pięć lat. I ci, którzy cierpliwie czekali, na pewno się nie zawiodą, bo Próby generalne, drugi tom, na który złożyło […]
Epidemie groźnych chorób wielokrotnie zagrażały mieszkańcom Świdnicy. W XIV wieku najstraszliwszą zarazą w Europie była tak zwana „czarna śmierć” (epidemia dżumy), która w latach 1347-1350 pochłonęła około 1/3 mieszkańców Europy Zachodniej. Zaraza ta zapewne dotknęła również mieszkańców naszego miasta(1). W czasie epidemii w 1360 roku zabrakło w Świdnicy miejsc do pochówku na istniejących cmentarzach. Wiadomo, […]
Urodził się w Jadowie w pow. wołomińskim, a wychowywał w pobliskim Wyszkowie nad Bugiem. W jego rodzinie już wówczas doceniano ważność kształcenia dzieci, toteż uzyskał wykształcenie średnie. Służbę wojskową odbył w latach 1929-1931 w 1 Pułku Lotniczym w Warszawie. Do wojska zgłosił się na ochotnika. Wybrał lotnictwo, gdzie zdobył doskonałe kwalifikacje techniczne jako mechanik lotniczy. […]
Wśród srogiej zimy, 12 stycznia 1945 roku Armia Czerwona przy współudziale jednostek Ludowego Wojska Polskiego rozpoczęła znad Wisły w kierunku Odry wielką ofensywę, która wkrótce przeniosła działania wojenne również na Dolny Śląsk. Zapoczątkowane one zostały przekroczeniem 19 stycznia 1945 r. o godz. 3.00 rano pod Praszką i Gorzowem Śląskim granicy polsko-niemieckiej z 1939 roku Odtąd […]
W lutym 1945 roku Armia Czerwona zbliżała się do Świdnicy. 12 lutego zdobyty został Goczałków, następnego dnia – Strzegom, gdzie wielu tysięcy mieszkańców nie zdążono ewakuować. W Świdnicy, 13 lutego hitlerowskie władze – powiatowe kierownictwo partii narodowosocjalistycznej (NSDAP) – na polecenie dowództwa wojskowego wydało rozkaz o ewakuacji miasta. Brzmiał on następująco: „Świdnica ma być natychmiast […]
Pod koniec pierwszej dekady lutego, kiedy to Armia Czerwona rozpoczęła tak zwaną operację dolnośląską, zaczęto spodziewać się, że walki frontowe mogą przenieść się również na teren Świdnicy. W pierwszej kolejności zarządzono więc opuszczenie miasta przez licznie przebywających tu uciekinierów. Wyjeżdżali oni pociągami w kierunku zachodnim przez Jaworzynę Śląską i Wałbrzych oraz południowym przez Dzierżoniów, Kamieniec […]
Świdniccy ewangelicy już 31 stycznia 1911 roku na zebraniu stowarzyszeń istniejących przy Kościele Pokoju postanowili zbudować budynek, który zaspokoiłby różne potrzeby parafii. Powołano fundację i stworzono specjalny fundusz budowlany, którego środki padły jednak ofiarą inflacji w trudnych, ciężkich czasach kryzysu po zakończeniu pierwszej wojny światowej. Dlatego zamiar ten można było realizować dopiero od roku 1927. […]
Najstarszy ewangelicki cmentarz świdnicki założono wokół Kościoła Pokoju, najprawdopodobniej już w 1652 roku. W roku 1939 powierzchnia jego obejmowała 31170 metrów kwadratowych. Położoną po zachodniej stronie część cmentarza dokupiono w roku 1708. Na cmentarz wchodzi się dziś główną bramą z ulicy Kościelnej. Na niej widnieje napis łaciński, który w polskim tłumaczeniu ma następującą treść: Za […]
Zapewne nie każdy z mieszkańców Świebodzic wie, że dawniej w zabudowaniach przy obecnej ulicy Józefa Piłsudskiego, funkcjonowała jedna ze znanych świebodzickich spółek zegarowych o nazwie: Germania. Na przestrzeni swoich kilkudziesięcioletnich dziejów, przedsiębiorstwo to doświadczyło bardzo burzliwych wydarzeń. W jego historii zdarzały się momenty wzrostu i rozkwitu, ale również okresy zatargów i procesów sądowych. Nie mniej […]
Druga połowa XIX wieku to okres gwałtownego rozwoju przemysłu na terenie Świdnicy. Sprzyjało temu zwłaszcza rozpoczęte w 1867 roku niszczenie fortyfikacji przestarzałej już twierdzy fryderycjańskiej. Na obszarze ongiś pod zarządem wojskowym w stosunkowo krótkim czasie powstało kilkadziesiąt mniejszych lub większych fabryk i zakładów, produkujących szeroką gamę towarów. Tylko znikoma ilość tych przedsiębiorstw dotrwała do chwili […]
1. Okres od powstania zakładu do 1945 roku Wynalazek lokomotywy parowej zapoczątkował szybki rozwój sieci kolejowej, która w drugiej połowie XIX wieku swoimi szynami oplotła również Dolny Śląsk. Pociągi osobowe i towarowe przewoziły pasażerów i różne towary. W dniu 29 października 1843 roku otwarto połączenie kolejowe Wrocław-Jaworzyna Śląska-Świebodzice, a 21 lipca 1844 roku odcinek Jaworzyna […]
1. Powstanie i początki firmy Określenie Śląskie Miasto Zegarów, jakie przylgnęło do Świebodzic na przełomie XIX i XX stulecia, nie było wyłącznie zasługą wielkiego koncernu zegarowego, który stworzony został przez Gustava Beckera. Na terenie Świebodzic, poza wyżej wymienioną korporacją, funkcjonowało jeszcze kilka innych znaczących firm produkujących wszelkiego rodzaju zegary, wśród których z pewnością wyróżniała się […]
Spółka H. Endler & Co jest dzisiaj uznawana – obok koncernu Gustava Beckera – za najstarszą wytwórnię zegarów jaka funkcjonowała na terenie dawnych Świebodzic. Firma ta, dzięki produkcji najwyższej jakości czasomierzy, odznaczających się przede wszystkim wysokim kunsztem artystycznym, zdobyła duże uznanie nie tylko na rynku lokalnym. Jej produkty cieszyły się także niesłabnącym popytem na rynkach […]
17 listopada 1886 roku w Świdnicy urodził się Ferdinand Friedensburg. Jego ojciec profesor doktor Ferdinand Friedensburg (1858-1930) z zawodu był prawnikiem, ale z zamiłowania wybitnym numizmatykiem o olbrzymim dorobku i wielkich zasługach. Matką była Klara z domu Severin. Małego Ferdinanda ochrzczono w tutejszym Kościele Pokoju. Jako dziecko w naszym mieście przebywał tylko półtora roku. Potem […]
Ośmioboczną część wieży świdnickiej katedry od 1570 roku zdobi osiem figur wykonanych z żółtego piaskowca. Umieszczone na narożach stoją na kolumienkach pod baldachimami w kształcie wieżyczek. W publikacjach, czy to autorstwa profesjonalnych historyków, czy też pasjonatów dziejów lokalnych oraz na stronach internetowych poświęconych świdnickiej katedrze, można przeczytać, że na wieży umieszczone są następujące rzeźby: św. […]
W dawnej Świdnicy była to bardzo znana firma handlowa zajmująca się detaliczną i hurtową sprzedażą artykułów żywnościowych. Założono ją 1 października 1879 r. Główna siedziba firmy znajdowała się w kamienicy przy dzisiejszej ulicy Kazimierza Pułaskiego 18. Na zapleczu budynku były obszerne magazyny, obecnie w większości wyburzone. Sprzedaż detaliczna odbywała się w kamienicy pod nr 16 […]
Firma „Minerva” (niem. Regulatorfabrik Minerva eingetr. Genossenschaft) jest jedną z wielu spółek zegarowych jakie niegdyś funkcjonowały na terenie dawnych Świebodzic. Przedsiębiorstwo założone zostało w 1883 roku przez dwóch wspólników: Alwina Freya(1) oraz Wilhelma Wendesa. Jednak na jego temat zachowało się do dnia dzisiejszego niewiele informacji. W 1885 roku na łamach niemieckiego czasopisma zegarowego „Allgemeines Journal […]
W północnej części Świebodzic, przy dzisiejszej ulicy Piaskowej 19, miała niegdyś swoją siedzibę niewielka wytwórnia zegarów o nazwie: Regulator-Gehäuse-Fabrik „Victoria”. Pomimo dość długiego okresu funkcjonowania – w porównaniu do innych spółek zegarowych z naszego miasta – na temat tej firmy nie zachowało się do dnia dzisiejszego zbyt wiele informacji. Warto jednak poświęcić jej parę słów, […]
Powstała w połowie XIII wieku Świdnica szybko rozwinęła się jako ważny ośrodek rzemiosła i handlu. Wzrost jej znaczenia i w końcu awans do rangi stolicy księstwa przyczynił się do wybudowania wokół miasta silnych umocnień. Przypuszcza się, że pierwotnie mogła być otoczona wałem drewniano-ziemnym, systemem obronnym często stosowanym w pierwszych wiekach istnienia Państwa Polskiego. Nie ma […]
Pewnego dnia, gdy moja mama była sama w domu, przyszli milicjanci i kazali nam wynieść się z naszego mieszkania przy obecnej ulicy Wrocławskiej 81. W tym czasie odwiedziła mamę znajoma, która pomogła jej spakować najpotrzebniejsze rzeczy, jakie można było udźwignąć. Niestety, mama zapomniała zabrać dokumenty i gdy po nie wróciła, nie wpuszczono jej już do […]
Od 23 maja 1945 roku zatrudniona byłam w niemieckim urzędzie miasta mieszczącym się początkowo w Rynku w kamienicy nr 4. Potem urząd ten przeniesiono na ulicę Kolejową. Istniał on obok urzędu polskiego. Wraz ze mną pracowali tam: pełniący funkcję niemieckiego burmistrza Paul Knillmann, będący żydowskiego pochodzenia dawny kasjer miejski Erich? Fuss, kierownik kancelarii miejskiej Otto […]
Ja, Rudi Dawid Hiller, urodziłem się 6 marca 1922 roku w Świdnicy przy obecnej ulicy Grodzkiej 19. Ojciec mój, Żyd doktor medycyny Georg Hiller, ożenił się w 1920 roku z Żydówką Judytą Fleischhacker i osiedlił się w Świdnicy jako lekarz specjalista chorób wenerycznych i skórnych. Działał też jako rentgenolog. Uczęszczałem do katolickiego przedszkola prowadzonego przy […]
Urodził się 15 stycznia 1911 roku w Rzeszowie, jako syn nauczyciela historii tamtejszego gimnazjum. W roku 1919 jego rodzice przenieśli się do Warszawy, gdzie w 1928 roku zdał maturę w Liceum imienia Stanisława Staszica i rozpoczął studia na wydziale filologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Ukończył je we Lwowie na Uniwersytecie Jana Kazimierza, specjalizując się u […]
Przemysł zegarowy, który z powodzeniem rozwijał się na terenie Świebodzic w XIX i XX wieku, był chlubną wizytówką naszego miasta. Jednak poza słynnymi czasomierzami, produkowanymi m.in. w fabrykach G. Beckera, H. Endlera czy A. Willmanna, rozwijało się tu także rzemiosło artystyczne (jak np. złotnictwo czy jubilerstwo). Wprawdzie Świebodzice nie mają w tym zakresie tak znaczącego […]
Prawie sto dwadzieścia lat temu, 20 września 1892 roku zmarł w wieku 77 lat w Świdnicy były prorektor (w dzisiejszym pojęciu wicedyrektor) gimnazjum profesor doktor Friedrich Julius Schmidt, którego uważać można za twórcę świdnickiej historii regionalnej. Jego dwutomowa historia miasta Świdnicy „Geschichte der Stadt Schweidnitz” ukazała się w roku 1846 (I tom – 417 stron) […]
Pod koniec stycznia 1945 r. dowództwo Armii Czerwonej zaplanowało i przygotowało tzw. operację dolnośląską, która zmierzała m.in. do rozbicia wrocławskiego i drezdeńskiego zgrupowania wojsk niemieckich, broniących się na Dolnym Śląsku i Łużycach, należących do tzw. Grupy Armii „Środek” („Mitte”). W tym samym czasie dowództwo niemieckie planowało wykonać zbieżne uderzenie z północy i południa w skrzydło […]
Adolf Kessel urodził się 8 marca 1824 r. we Wrocławiu. Ojciec jego był urzędnikiem sądowym. Dzieciństwo spędził w Lądku Zdroju. W szkole podstawowej zetknął się z nędzą dzieci pochodzących z rodzin tkaczy. Przez pewien czas pracował w służbie sądowej, a potem przyjął posadę u hrabiego Henckla von Donnersmarck w Wieszczynie koło Prudnika. Towarzyszył mu na […]
Blisko dwa lata zajęło Jerzemu Kuraszkiewiczowi wykonanie galerii, która zdobiła do niedawna (do 2010 roku) ściany przy wejściu do fabryki Remy Automotive Poland – prawie dziesięcioletniego kontynuatora tradycji Zakładów Elektrotechniki Motoryzacyjnej „Elmot” (ZEM). Z życiowej pasji powstało dzieło, które obrazuje historię prawdziwego klasyka wśród eliminacji Rajdowych Samochodowych Mistrzostw Polski – Rajdu „Elmot”. Autor galerii Jerzy […]
Od 1867 roku właścicielem obejmujących w sumie 467 hektarów dóbr ziemskich Krzyżowa, Grodziszcze Dolne i Wieruszów był pruski generał, później marszałek polny i hrabia Helmuth von Moltke. W roku 1842 ożenił się on z 26 lat młodszą od niego Marią von Burt, która w 1868 roku zmarła. Dla niej i dla siebie zaprojektował neoromańską kaplicę […]
Świdnicko-jaworska dynastia Piastów wywodzi się w prostej linii od Bolesława III Krzywoustego (1086-1136) i jego przodków. Przez niemal sto lat książęta tej dynastii nadawali ton życiu politycznemu i gospodarczemu tej części Europy. O ile dzieje obydwu Bolków i Bernarda Statecznego oraz ostatniej władczyni niezależnego księstwa Agnieszki są dość często przedstawiane w różnego rodzaju publikacjach, o […]
W 1991 roku ostatnie oddziały Armii Radzieckiej opuściły Świdnicę. Z Wałbrzycha i Kłodzka Rosjanie wyjechali już tak dawno, że tylko nieliczni mieszkańcy wiedzą, kiedy to było. Nie do wiary, ale Armia Sowiecka zniknęła z tych miast już w 1948 roku. Świdnica nie miała takiego szczęścia. Umiejscowiony tu w 1945 roku garnizon był sukcesywnie wzmacniany, a […]
Od lutego 1938 roku w Świdnicy, przy dzisiejszej ulicy Tadeusza Kościuszki 26 mieszkał generał major Hans-Jürgen von Arnim, komendant świdnickiego garnizonu. Pochodził ze starej, pruskiej rodziny szlacheckiej o silnych tradycjach wojskowych. Jego ojcem był generał Hans von Arnim (1861-1931), a matką Martha Honrichs (1865-1953). Hans-Jürgen Theodor von Arnim przyszedł na świat 4 kwietnia 1889 roku […]
Pani Agnieszka Rozwens, dziennikarka „Trybuny Wałbrzyskiej” w roku 1992 opierając się na błędnych wiadomościach z dawnych przewodników po Świdnicy powtórzyła w tym czasopiśmie o numerze ogólnym 1975 w artykule „Kościół na odległość armatniego strzału” bzdurne wieści wymyślone ongiś przez panią Z. (patrz mój artykuł „Kościół bez gwoździa?”). Jak wiadomo, cesarz Ferdynand III (a właściwie jego […]
Gniazdo bocianie to specyficzny, dla wielu z nas sentymentalny element polskiego krajobrazu. Dla bocianów to bezpieczna siedziba do wychowania potomstwa mająca w pobliżu niezbędny do wykarmienia rodziny, często dziedziczony od pokoleń rewir łowny. W 2014 roku w naszym powiecie zasiedlone były 22 gniazda – praktycznie wszystkie, które, nawet mimo pewnych usterek, się do tego nadawały. […]
Komórka partii narodowosocjalistycznej (NSDAP) powstała w Świdnicy już w marcu 1925 roku, będąc jedną z pierwszych na Śląsku. Miejscowi naziści byli bardzo aktywni i mobilni. Dla pozyskania nowych członków i rozszerzenia swych wpływów wśród tutejszego elektoratu, organizowali liczne wiece i imprezy propagandowe, w których brali udział czołowi działacze ruchu hitlerowskiego. W pierwszej połowie 1929 roku […]
Gottfried Balthasar Scharff urodził się w szlacheckiej, austriackiej rodzinie legnickiego ławnika w Legnicy 19 marca 1676 roku. Wcześnie osierocony przez ojca, po przygotowaniu przez naukę w domu, uczęszczał do szkoły miejskiej w swoim mieście rodzinnym, a potem żyjąc w skromnych warunkach, uczył się w gimnazjum świętej Elżbiety we Wrocławiu – wówczas najsłynniejszej szkole luterańskiej w […]
W Świdnicy, 22 lutego 1925 roku jako syn mistrza tkackiego urodził się Hans Heinrich Pfeiffer. Po ukończeniu czterech klas szkoły podstawowej, przez osiem lat uczył się w miejscowej ogólnokształcącej szkole średniej, Oberrealschule. Tu na wiosnę roku 1943 zdał egzamin dojrzałości i wkrótce potem powołano go do wojska. W kwietniu 1945 roku dostał się do niewoli […]
Tamara Hebes – rocznik 1967. Absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego. Autor czterech tomików poetyckich: ekstra nocne (1998), Ja oniryczne (2005), Muchoraj (2007), Błąd paralaksy (2015). Ponadto ma na swoim koncie publikacje w pismach o zasięgu lokalnym i ogólnopolskim, a także w wielu antologiach i almanachach. Sporadycznie zajmuje się pisaniem recenzji książek. Laureat konkursów i konkursików poetyckich. Kilka […]
W połowie ubiegłego roku w Bibliotece ARYTMII jako drugi tom tej biblioteki ukazała się książka Tamary Hebes pt: „ekstra nocne”. Ten debiutancki tomik, a właściwie proces jego powstawania i materializowania się ma swoją własną, dość tajemniczą historię. Jak każda tajemnica, również i ta, z zasady nie może ujrzeć światła dziennego, natomiast, jako wtajemniczony, inicjowany przez […]
Wiersze wizyjne, wizualne. Zbierane długo, z różnych przeżyć. Sytuują się w szczupłej, pełnej napięć przestrzeni pomiędzy intersubiektywnym odczytem rzeczywistości a jej indywidualnym doświadczaniem. Ich podstawową barwą jest czerwień. Najbliższa życiu barwa krwi, letniego skwaru albo płomienistego żaru. Ostaje się ona, gdy wszystko inne rozcieńczyła już powszednia szarość. Rozpala gorączkę wyobraźni, która trwa na jawie i […]
Zbiór tekstów zawartych w niniejszym tomiku jest nie tylko zaproszeniem do lektury, ale przede wszystkim zadaniem. Zadaniem, które każdy wiersz zawiera w sobie już w chwili, gdy zostaje spisany jako utwór o określonej formie. Należy wiedzieć, że utwór literacki pozbawiony czytelnika pozostaje niekompletny. Zadaniem naszej wyobraźni jest wyzwolenie echa słów autora, stworzenie przestrzeni dla tego, […]
Na wschód od świdnickiego Kościoła Pokoju znajduje się jego nagrobek z piaskowca, przy porządkowaniu cmentarza nieco przesunięty w stosunku do miejsca pochówku. Kiedyś był przewrócony i leżał w trawie. Heinrich Schubert urodził się w Wińsku powiat Wołów 6 listopada 1839 roku i tu spędził dzieciństwo i młodość. Jego ojciec Karl był szewcem, matką była Dorothea […]
Kurs Pedagogiczny w budynku szkoły nr 2 Na początku 1946 roku ilość polskich mieszkańców Świdnicy znacznie wzrosła i powstała potrzeba zorganizowania drugiej szkoły powszechnej. Szkołę tę umieszczono w zbudowanym w roku 1865 budynku dawnej ewangelickiej męskiej szkoły miejskiej, który został przejęty od Armii Radzieckiej w stanie znacznej dewastacji. Dużym nakładem kosztów w ciągu trzech miesięcy […]
Świdnica, 4 kwietnia 2015 r. Lp Nazwa obecna (przynależny do) Inne spotkane nazwy i uwagi od 1945 r. Nazwa 1932 r. [Inna nazwa po 1932 r. do 1945 r.] Gmina – A – 1. Albinów p. Uciechowa (1) Neu Harthau t. Ebelhäuser (1) Dzierżoniów – B – 2. Bielawa Langenbielau miasto Bielawa K. Bielawa Dolna […]
Świdnica, 4 kwietnia 2015 r. Lp Nazwa obecna (przynależny do) Inne spotkane nazwy i uwagi od 1945 r. Nazwa 1932 r. [Inna nazwa po 1932 r. do 1945 r.] Gmina – A – 1. Augustów osiedle (1) Augustenhof Wądroże – B – 2. Barycz Baritsch Mściwojów 3. Bielany Weissenleipe Wądroże 4. Biernatki Borowo (5) Berndorf […]
Świdnica, 4 kwietnia 2015 r. Lp Nazwa obecna (przynależny do) Inne spotkane nazwy i uwagi od 1945 r. Nazwa 1932 r. [Inna nazwa po 1932 r. do 1945 r.] Gmina – B – 1. Białków Bełków (2) Bolków (5) Belkau (1) Belkawe (5) [Weissenfeld, 1937 (1)(2)(3)] Miękinia 2. Bielany (Środa) cz. Środy Śląskiej (1) Flämischdorf Środa […]
Świdnica, 4 kwietnia 2015 r. Wałbrzych Lp Nazwa obecna (przynależny do) Inne spotkane nazwy i uwagi od 1945 r. Nazwa 1932 r. Lokalizacja według mapy poz. 8 link – B – 1. Biały Kamień Weisstein Biały Kamień – D – 2. Dolina Szwajcarska Niedźwiedzia Dolina (5) Bärengrund ulica Świdnicka – G – 3. Gaj (5)(8) Tobruk […]
Powiat Świdnica w granicach 2006 r. Marzec 2006 r. Nazwa obecna Inne wcześniejsze nazwy urzędowe Inne spotykane nazwy Nazwy w 1944 r. inne w 1930 r. Nazwy z mapy z 1741 r. (inne z mapy z 1780 r.) – B – Bagieniec Tychonów Teichenau Teichenau Bartoszówek Bartoszowo Bartoszewo, Bartoszów Barzdorf Bertelsdorff? Biała (też) Wieś Biała, […]
Synagoga świdnickiej gminy wyznaniowej mogła powstać dzięki ponownemu napływowi ludności żydowskiej do miasta na początku XIX wieku. Od 1847 roku domem modlitwy było pomieszczenie w kamienicy nr 8 w Rynku, w domu „Pod Złotym Chłopkiem”. Dopiero w drugiej połowie XIX stulecia społeczność wyznania mojżeszowego mogła pozwolić sobie na wzniesienie właściwej bożnicy. W roku 1874 zorganizowano […]
Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu – Filia w Świdnicy. Świdnica 2014 r. WYDAWNICTWA ZWARTE 1. Adler, Horst Kronika miasta Świdnicy: do końca I wojny światowej / Horst Adler; w tł. Sobiesława Nowotnego. – Świdnica: Drukarnia Cyfrowa, 2009. Dzieje Świdnicy od XIII wieku do roku 1918. 2. Chorowska, Małgorzata Kamienica mieszczańska w Świdnicy: karczma i mieszkanie […]
Jarek: średniego wzrostu, dobrze zbudowany, krępy, młody człowiek lat 16, uczeń liceum ogólnokształcącego. Przy pierwszej rozmowie z wychowawcą schroniska butnie wyrzucił z siebie: „Proszę sobie nie myśleć, że ja tutaj będę sprzątał, zamiatał, prał skarpetki i spodenki czy coś podobnego. Może mnie pan zbić, ale ja tego robił nie będę!” Sąd dla nieletnich skazał go […]
Leżał na więziennym wyrku i obliczał godziny, które wybijał zegar na wieży bazyliki. Sen nie przychodził – natłok myśli rozsadzał mu czaszkę. Nie mógł pogodzić się z faktem, że oto znowu znalazł się za kratami! Gdy po roku odsiadki, z świadectwem ukończonej podstawówki, warunkowo, opuszczał poprawczak, gdzie siedział za grzechy szczenięcych lat – kiedy to […]
Siedział na drewnianym mostku i „gapił się na zielony świat” – jak wyznał wysokiemu sądowi, pod mostkiem szumiała rzeczka. Gdy zobaczył panią Wandę, zeskoczył z poręczy i ruszył za nią przyśpieszając kroku. Kobieta odwróciła się. On był tuż, tuż, wtedy jej ciało przeszyły ciarki. Tego późnego popołudnia, prawie wieczora, pogoda była mglista, ale było ciepło […]
Najwyraźniej od kilku dni nosiło go! Urlop z poprawczaka powoli dobiegał końca, a on nie przeżył żadnej przygody. Co powie fumflom, jak tam było na wolności!?… Znudziły go wieczne pochlipywania bezradnej – cierpiącej na wszystkie choroby świata – matki, głupi telewizor czarno-biały, wystawanie w bramie kamienicy, w której nic godnego się nie działo, no i […]
„Po śmierci księcia Bernarda nastąpił syn jego jedynak, Bolesław, stały i niezachwiany w wierności dla Polski, bo kiedy wszyscy inni książęta śląscy poodrywali się od Królestwa Polskiego i przyjęli jarzmo czeskie, on sam pozostał tylko wiernym królowi polskiemu i królestwu, uważając to za głupotę i szaleństwo, żeby własnych porzucić a przekładać raczej czeskich królów”. Tak […]
Ruch narodowosocjalistyczny dotarł do Świdnicy stosunkowo wcześnie, bo już w 1925 roku powstała tutaj komórka partii hitlerowskiej. Hitlerowski wielkorządca tak zwanego Generalnego Gubernatorstwa, zbrodniarz wojenny Hans Frank (1900-1946), jeszcze na krótko przed wykonaniem na nim po procesie norymberskim wyroku śmierci, wspominał swoje spotkanie z prezesem sądu w Świdnicy von Loefenem. Zetknął się z nim na […]
Urodził się 13 marca 1822 roku w pałacu w Stoszowicach położonych około 5 kilometrów na północny zachód od Ząbkowic Śląskich. Pochodził ze starej, śląskiej rodziny szlacheckiej. Do szkoły średniej uczęszczał początkowo w Kłodzku. Po czterech latach nauki przeniósł się wiosną roku 1838 do gimnazjum w Świdnicy. Mieściło się ono w stojącym do dziś, odremontowanym budynku […]
ALUZJE – jeden z krytyków literackich Piotr Wiktor Lorkowski wymienia następujących poetów, z którymi Tomasz Hrynacz toczy literacki dialog: Mickiewicz, Słowacki, Miciński, Libert, Baczyński, Krynicki, Maj, Świetlicki, Rimbaud, Bukowski, Kunze, Celan, Merton. BAROK – w twórczości Tomasza Hrynacza widać kilka nawiązań do poetyki baroku. Po pierwsze, świat przedstawiony jest ukazywany z perspektywy świeckiej, a pewne […]
„Przebiegamy wzrokiem wzdłuż kolejnych linijek tygodni, nieświadomi tego, co nas jeszcze czeka (…) Ostatecznie zaplanowana podróż nie wyszła na jaw i teraz świat przenosimy na dwóch kółkach. Przedpołudnia w leniwych zakrętach lub na prostej, senne niebycie z zapasem mineralnej. Myślisz, że wiesz o mnie wszystko, ale mój sen to podróż ze znakiem zapytania (…)” (Praski […]
Z niezwykłą konsekwencją Tomasz Hrynacz przemierza te same obszary tematyczne we wszystkich tomikach. Ale robi to z coraz większą precyzją. Doskonałość formalna ostatniego tomu pozwala uznać tę książkę za najlepszą w dorobku poety. Kloto, Lachesis, Atropos – trzy Parki, choć nie występują jako główne bohaterki najnowszego tomu poetyckiego T. Hrynacza Prędka przędza, to jednak ich […]
Przedmowa do 5 smaków, dziesiąty zbiór wierszy Tomasza Hrynacza, zawiera 37 lapidarnych scen, które składają się na historię życia pewnego anonimowego bohatera. Historię, zdradźmy, mało pokrzepiającą. Więc jeśli ktoś zachęcony tytułem sięgnie po lekturę tej książki, oczekując atmosfery feerii lub fiesty z rozgrzanej sierpniowym słońcem Malagi, ten srodze się zawiedzie. Czeka na niego bowiem jedynie […]
W XVIII wieku Świdnica była ośrodkiem propagującym wodolecznictwo czyli hydroterapię. Leczenie to zalecali świdniccy lekarze z rodziny Hahnów. Mieli oni na świdnickim Rynku zachowaną do dziś kamienicę numer 27, na której fasadzie znajduje sie dwudziestowieczny kartusz herbowy. Kogut z herbu nawiązuje do nazwiska posesorów budynku („der Hahn” to po niemiecku kogut). Mieszczańska rodzina Hahnów przez […]
19 września 2001 roku, po długotrwałej chorobie zmarł szeroko znany w Świdnicy brat świętej pamięci księdza prałata Dionizego Barana, Antoni Baran. Był inżynierem budowlanym, nie tolerującym żadnego brakoróbstwa, na wskroś uczciwym. Nie dorobił się majątku i do końca życia mieszkał w spółdzielczym mieszkaniu w bloku. Bezinteresownie pomagał różnym proboszczom remontującym kościoły, kaplice, plebanie i inne […]
Do października 1945 roku w Krzyżowej mieszkała hrabina Freya von Moltke. Jej mąż, Helmuth James von Moltke został stracony 23 stycznia 1945 roku przez narodowych socjalistów, ponieważ należał do grupy antyhitlerowskiej zwanej „Kręgiem z Krzyżowej”. Po wojnie Freya von Moltke uzyskała od władz sowieckich legitymację zaświadczającą, że należy do prześladowanych przez Trzecią Rzeszę, co dało […]
Po zakończeniu wojny trzydziestoletniej, w Świdnicy naliczono podobno tylko trzydziestu mężczyzn wyznania katolickiego wśród około 350 mieszkańców miasta wyznających w większości wiarę ewangelicką. W kończącym wojnę trzydziestoletnią traktacie pokojowym, tak zwanym „pokoju westfalskim”, w roku 1648 ustalono, że w każdym z należących bezpośrednio do cesarza księstw wolno będzie zbudować po jednym kościele ewangelickim. Kościoły takie […]
W 1946 roku Niemcy świdniccy uświadomili sobie, że wkrótce zostaną wysiedleni do Niemiec. Przemyśliwali, co zabrać ze sobą i jak to zapakować. Dozwolone było tylko zabranie rzeczy osobistych i tyle, ile można było samemu unieść. Wysiedleńcy musieli się udawać na dworzec towarowy do Kraszowic, gdzie urządzono ogrodzony płotem obóz przejściowy. Przed wpuszczeniem do wagonów bydlęcych […]
W poniedziałek 22 lipca (według innych źródeł w niedzielę 21 lipca) 1946 roku około godziny 16.00 na bramach kamienic przy obecnych ulicach: Zamkowej, Franciszkańskiej, Bolesława Chrobrego, Komunardów, Księcia Bolka Świdnickiego, Jagiellońskiej, Stefana Żeromskiego, Siostrzanej, Teatralnej, Wrocławskiej (od numeru 1 do 50) oraz placu Świętej Małgorzaty wywieszono plakaty w języku polskim i niemieckim. Obwieszczały one, że […]
Mieczysław Jasek – ur. 1925 w Szczyrku, zm. 2007 w Świdnicy, z wykształcenia filolog i pedagog. Od 1950 r. związany ze Świdnicą. Zadebiutował w 1958 r. tomikiem „Ziemia Uśmiechnięta”. Publikował swe utwory m.in. w „Głosie Nauczycielskim”, „Współczesności”, „Poglądach”, „Kamenie” i „Życiu Literackim”. Jego wiersze prezentowane były w audycji radiowej w cyklu „Poezja niejedno ma imię” […]
Pomiędzy kopułami legendarnych szczytów Baraniej Góry, Czantorii i Skrzycznego, w dolinach poprzecinanych rzekami i rwącymi potokami jeszcze pełnymi szlachetnych pstrągów, w pobliżu tryskających źródeł Wisły, żyją od wieków górale śląscy – lud spokojny, pracowity, wrażliwy i patriotycznie usposobiony. Pośród gazdów i baców uprawiających kamieniste role i wypasających owce na graniach Wisły, Szczyrku i Ustronia, a […]
Trzeci tomik wierszy Mieczysława Jaska „Profile metalu” stanowi punkt zwrotny w dotychczasowej twórczości. Poprzednie, „Ziemia uśmiechnięta”, „Krynoliny baroku”, niosły ulotny urok górskiego pejzażu, którego źródłem były Karkonosze czy rodzime Beskidy lub urzekające zabytki bądź sama aura starej, piastowskiej Świdnicy. Natomiast „Profile metalu” powstały z bliskich, wielorakich kontaktów z załogą Świdnickiej Fabryki Urządzeń Przemysłowych, wśród której […]
Mieczysław Jasek to poeta próbujący scalić, wydawałoby się światy do siebie nieprzystające: świat natury i świat cywilizacji przemysłowej. Oba go fascynują, stanowią jego obsesję; potęga i piękno natury, i dynamizm, agresywność, ale i swoisty heroizm przeobrażającego świat człowieka. To jest powodem rozdwojenia bohatera lirycznego. Podziwiając piękno natury (upostaciowanej w pejzażu górskim), terapeutycznie z nią obcując, […]
W latach 1946-1948 w Świdnicy przy ulicy Willowej 55 mieszkał Jerzy Rosołowicz. Uczęszczał do świdnickiego Liceum Pedagogicznego przy ulicy Kościelnej 32 (podczas wojny skończył dwuletnią Szkołę Handlową oraz pierwszą klasę szkoły średniej) i tutaj 4 czerwca 1948 roku zdał egzamin dojrzałości. Potem studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. W 1953 roku otrzymał […]
W Świdnicy 7 września 1678 roku w rodzinie ewangelickiej urodził się Johann Gottlieb Milich. Jego ojciec, prawnik, sędzia w sądzie księstw świdnickiego i jaworskiego, radca cesarski Gottlieb Milich był zbieraczem książek i różnych przedmiotów zabytkowych i osobliwych. Rodzina mieszkała przy dzisiejszej ulicy Grodzkiej w domu pod numerem 5 (dziś numer 7), z którego zachował się […]
Bardzo trudno jest znaleźć w dziejach dwudziestowiecznej Świdnicy – pominąwszy oczywiście okres po 1945 roku – kogoś, kto był zdeklarowanym Polakiem i jednocześnie odegrał jakąś znaczącą rolę w historii naszego miasta. Postacią taką był bez wątpienia bohater niniejszego biogramu. Urodził się w Tarnówku (Wielkopolska) w rodzinie ziemiańskiej, która miała majątek w Poznańskiem. W okresie 1909-1912 […]
Urodził się 6 marca 1931 roku w Rozdrażewie w powiecie krotoszyńskim. Jego przodkowie, osiedli od wieków w tej wsi, byli „wielkimi wolnymi chłopami”. Do wybuchu drugiej wojny światowej zdążył ukończyć pierwszą klasę miejscowej szkoły powszechnej. 22 sierpnia 1940 roku Niemcy wywłaszczyli rodzinę z gospodarstwa rolnego. W trudnych warunkach materialnych przebywał u krewnych w okolicy. Po […]
Szkoła przez minione półwiecze, które uroczyście obchodzono 5 i 6 października roku 1996 nosiła wiele nazw, bo i… Państwowe Liceum Pedagogiczne, Liceum Pedagogiczne, Liceum Pedagogiczne Wychowawczyń Przedszkolnych, Liceum Ekonomiczne, Liceum Zawodowe, Studium Wychowania Przedszkolnego, Studium Nauczycielskie, III Liceum Ogólnokształcące i Policealne Studium Reklamy. Żadna z tych szkół sama w sobie nie mogła rościć pretensji do […]
750 lat miasta? W dotychczasowej literaturze przyjmowano często, że pierwsza wzmianka o Świdnicy pochodzi z 1220 roku. Wtedy to biskup wrocławski Wawrzyniec miał poświęcić klasztor Franciszkanów. Rzekomo ufundował go w roku 1214 komes Stefan z Wierzbna z synami – Andrzejem, Stefanem i Franciszkiem. 0 tym informowała tablica marmurowa znajdująca się w prezbiterium franciszkańskiego kościoła klasztornego. […]
Historia wielkiego koncernu braci Junghans, który na przełomie lat 20. i 30. ubiegłego stulecia przejął większość zakładów przemysłu zegarowego w naszym mieście, do dzisiaj wzbudza wiele kontrowersji wśród znawców i historyków tego przedmiotu. Junhansowi zarzuca się dzisiaj, że nie tylko zrujnował przemysł i bogate tradycje zegarmistrzowskie w Świebodzicach, ale także przyczynił się do wielkiej biedy […]
18.10.1980 – Po latach cierpliwego kołatania u władz o zezwolenie na budowę kościoła w Świdnicy komunistyczny wojewoda wałbrzyski magister Antoni Trembulak podpisuje zgodę na budowę świątyni na osiedlu Młodych. Nie czyni tego z dobrej woli, ale pod naporem 20 tysięcy podpisów parafian i żądań (jeden z postulatów) NSZZ „Solidarność” Ziemi Świdnickiej. 06.01.1981 – Jego Ekscelencja […]
Jeden z czytelników Nowego Tygodnika Świdnickiego w lutym 2009 roku udostępnił redakcji tej gazety z archiwum rodzinnego cztery unikatowe zdjęcia (publikujemy je w tym tekście), które przedstawiają wykolejone wagony pociągu na wiadukcie kolejowym nad ulicą Śląską. O wypadku tym milczała ówczesna świdnicka prasa, a do zdarzenia doszło prawdopodobnie latem lub jesienią 1945 roku. Początkowo jedyną […]
W majowe przedpołudnie 1956 roku w centrum Świdnicy mieszkańcy usłyszeli potężny, nietypowy huk. Jakie był ich zdziwienie, kiedy na środku ulicy Jagiellońskiej zobaczyli rozbity samolot… W pierwszych latach powojennych na terenie Polski znajdowała się olbrzymia ilość różnego rodzaju, poniemieckiego, sprzętu lotniczego, który w wielu przypadkach pozostawał w bardzo dobrym stanie i z powodzeniem był adaptowany […]
Niektórzy starsi świdniczanie pamiętają, że na ul. Jagiellońskiej rozbił się samolot sportowy, ale mało kto wie, że inny samolot uległ katastrofie na lotnisku świdnickim. 10 maja 1956 r. około godziny 10.50 z Gliwic do Jeżowa Sudeckiego leciał samolot holujący szybowiec. Samolot był przedwojennej konstrukcji niemieckiej, dwumiejscowy i drewniany, wykonany w 1934 r. Miał numer fabryczny […]
Najstarsze cmentarze w naszym mieście istniały wokół kościoła parafialnego pod wezwaniem świętego Stanisława i świętego Wacława (od 2004 roku katedra), przy kościele klasztornym Franciszkanów (obecnie ulica Franciszkańska) oraz przy niektórych kościółkach przybramnych, na przykład pod wezwaniem świętego Piotra i świętego Pawła (obecnie ulica Bohaterów Getta) i pod wezwaniem świętego Wawrzyńca (obecnie plac Wolności). Był też […]
Minęło już sporo czasu od poetyckich debiutów Danuty Saul-Kawki i Franciszka Kawki – prawie pół wieku. Dziś dla wielu świdniczan, zwłaszcza młodszego pokolenia, to postacie zupełnie nieznane. Dlatego przygotowując materiały na stronę portalu Świdnica – Moje Miasto (www.mojemiasto.swidnica.pl), pomyślałem, że warto podzielić się paroma własnymi spostrzeżeniami i przemyśleniami – i na temat twórczości autorów, i […]
Danuta Saul-Kawka (ur. 1947) – poetka, pisze również prozę i teksty publicystyczne, społecznik. Debiutowała podczas VII Kłodzkiej Wiosny Poetyckiej w 1969 r. Jest autorką tomików poetyckich *** (1977) i Czasu jak na listek (1981), wydanego nakładem Wydawnictwa Ossolineum. Publikowała swoje utwory we „Współczesności”, „Tygodniku Kulturalnym” i „Życiu Literackim” oraz w wielu wydawnictwach regionalnych. Wielokrotnie nagradzana […]
Franciszek Kawka (ur. 1948) – poeta, prozaik, autor tekstów publicystycznych. W latach 70. był prezesem Koła Młodych we Wrocławiu oraz członkiem Wałbrzyskiego Klubu Młodych Pisarzy. Publikował w „Kulturze Dolnośląskiej”, „Informatorze Kulturalnym Województwa Wałbrzyskiego”, „Trybunie Wałbrzyskiej” i „Roczniku Świdnickim”. Zdobywał nagrody i wyróżnienia w turniejach poetyckich, m.in. w turniejach „O Złotą Lampkę Górniczą” i Turnieju Jednego […]
Z pisarzy liczących się najwyżej w hierarchii ogólnopolskiej Wałbrzych ma Mariana Jachimowicza; tworzy tu poza tym kilkunastu innych autorów, których dorobek książkowy nie przekracza jednej, w najlepszym wypadku dwu pozycji (więcej posiada ich jeszcze Włodzimierz Piotrowski). Sytuacja to o tyle dziwna i zasługująca na chwilę refleksji, że ożywienie literackie w ostatnim czasie osiągnęło w Wałbrzychu, […]
Wiersze Danuty Saul wiążą się w mojej pamięci z Kłodzkimi Wiosnami Poetyckimi. Tam pojawiła się jako młodziutka poetka. Potem jej utwory wyławiali jurorzy konkursów poetyckich. Drukowała w czasopismach, opublikowała w Wałbrzychu arkusz, dobrze przyjęty przez krytykę, która autorom innych wałbrzyskich arkuszy nie szczędziła cięgów. Teraz ukazał się książkowy debiut: „Czasu jak na listek”. Pisze w […]
Kiedy otrzymałem debiutancką książkę Franciszka Kawki – „Fatum błędu”, to jeszcze tego samego dnia zasiadłem do spisywania swych wrażeń. Wkrótce podzieliłem się nimi z dolnośląskimi miłośnikami poezji za pośrednictwem Radia Wrocław. Przy pierwszym spotkaniu wykształciło się we mnie przekonanie o awangardowych korzeniach tej poezji, o utajonej fascynacji lingwizmem. Odniosłem wrażenie, że autor dojrzewał w cieniu […]
Pierwszy film pokazano w naszym mieście w r. 1908. Był to oczywiście film niemy, a wyświetlony został przez właściciela kina objazdowego niejakiego Schustera w namiocie. Wkrótce potem tenże urządził w Świdnicy salę kinową. Znajdowała się ona przy dzisiejszej ul. Zamkowej i miała 149 miejsc siedzących. Kino nazywano „Kinematografia”. Już za rok, w 1909 r. powstało […]
W międzywojennej Świdnicy ożywioną działalność prowadziły różnego rodzaju kluby, stowarzyszenia, towarzystwa i związki sportowe. Największy rozkwit przeżywały one w burzliwych czasach Republiki Weimarskiej czyli w latach 1919 – 1933, kiedy to na terenie miasta istniało kilkadziesiąt organizacji, zajmujących się szeroko pojętą kulturą fizyczną. Jednym z najmłodszych i zarazem najkrócej istniejących klubów sportowych był Klub Sportowy […]
Reprezentańci skrajnej lewicy w Niemczech po zakończeniu pierwszej wojny światowej skupili się w szeregach Komunistycznej Partii Niemiec (Kommunistische Partei Deutschlands – KPD). Już w kwietniu 1919 roku zaobserwowano na terenie Świdnicy działalność agitacyjną tej nowej partii. Miesiąc wcześniej stworzono Komunistyczny Związek Robotników Rolnych, Małorolnych Chłopów i Zagrodników dla Śląska Środkowego z siedzibą w Świdnicy. Komórka […]
W dniach 1-3 maja 1992 roku odbyła się w Świdnicy międzynarodowa konferencja „Fundacji Krzyżowa”, której celem jest propagowanie porozumienia europejskiego. W spotkaniu uczestniczyło około 100 osób z Polski, Niemiec i innych krajów. Już w jesieni roku 1992 do Studium Nauczycielskiego (SN) w Świdnicy (obecnie III Liceum Ogólnokształcące) przybył członek prezydium Fundacji celem omówienia szczegółów organizacyjnych. […]
W pierwszej dekadzie maja 1945 r. radzieckie siły zbrojne po rozbiciu wojsk berlińskiego zgrupowania i zdobyciu Berlina, przeprowadziły przeciwko pozostałym jeszcze siłom niemieckim, broniącym się w Czechach i na Morawach oraz w południowej Saksonii, tzw. operację praską. Doprowadziła ona do ostatecznego rozgromienia armii hitlerowskiej. Zajęte zostały wówczas przez armie lewego skrzydła 1 Frontu Ukraińskiego ostatnie […]
Na 9 dni przed ukończeniem 75 roku życia, 9 lutego 2003 roku zmarł w Świdnicy nauczyciel Konstanty Zając. Urodził się 18 lutego 1928 roku w Jodłowniku w powiecie Limanowa w rodzinie rolnika i w tej wsi uczęszczał do szkoły powszechnej. Po wyzwoleniu uczył się w gimnazjum i liceum w Limanowej, gdzie w roku 1949 złożył […]
Słowo od Redakcji Pod koniec lat 50. w Stoczni im. Adolfa Warskiego w Szczecinie rozpoczęto budowę cyklu statków, których nazwy z końcówką „ICA” miały oznaczać jednolity typ i wyporność jednostki pływającej. Miasto Świdnica znalazło się wśród wytypowanych „szczęśliwców”, co zaowocowało ceremonią chrztu i zwodowaniem jednostki M/S „Świdnica” 20 lutego 1960 roku. Matką chrzestną wybrano świdnicką […]
Wojciech Koryciński – ur. 1979 r., pomysłodawca i współorganizator Świdnickich Śród Literackich (cyklicznej imprezy odbywającej się od 2006 r.) oraz świdnickiego literackiego Festiwalu Cztery Żywioły Słowa, członek stowarzyszenia Chiazm oraz Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Autor licznych artykułów o tematyce krytycznoliterackiej i kulturoznawczej oraz powieści Tajemnice ulicy Pańskiej (2010), Niebieskie zakony (2013), farsy Urząd nad jeziorem (2013) […]
Chociaż powieści Wojciecha Korycińskiego mogą budzić stylistyczne i kompozycyjne zastrzeżenia, uważam, że z kilku powodów warto się nimi poważnie zainteresować(1). Po pierwsze – teksty Korycińskiego jako powieści kryminalne o tematyce historyczno-regionalistycznej stanowią skrzyżowanie odmian gatunkowych prozy fabularnej, charakterystyczne dla przemian współczesnej polskiej literatury, które są związane z poszukiwaniem wyrazu dla prywatnego lub regionalnego stosunku do […]
Tajemnice ulicy Pańskiej, powieściowy debiut świdnickiego prozaika, animatora kultury, polonisty, to książka wielowymiarowa i bogata w literackie nawiązania. Potrafi ona zainteresować czytelników spragnionych wartkiej narracji, a zarazem stanowi gratkę dla poszukiwaczy wątków filozoficznych, intertekstualnych aluzji, wielopiętrowych konstrukcji. Powieści patronuje przede wszystkim Fryderyk Nietzsche (Poza dobrem i złem) oraz Umberto Eco (Imię róży) i – najprawdopodobniej […]
„Nie, tym sposobem nie dojdę do niczego” – dedukuje jeden z bohaterów debiutanckiej powieści Wojciecha Korycińskiego „Tajemnice ulicy Pańskiej”. Czytelnik staje przed podobnym dylematem, tropi, śledzi, próbuje w całość ułożyć elementy misternie zaplanowanej gry. Czasem nawet może się zirytować, próbując odczytywać „Tajemnice…” jak powieść kryminalną, gdyż powieść ta powstała tylko i aż pod pozorem zbrodni. […]
August Wittich, jeden z bohaterów debiutanckiej powieści Wojciecha Korycińskiego Tajemnice ulicy Pańskiej, mianem grubiańskiej literatury określił gromadzone przez syna podręczniki kryminalistyki. Ten wykształcony na klasycznej estetyce były archiwista zapewne w swojej bibliotece nie posiadał literatury popularnej. W dawniejszej terminologii dominowały jej nazwy o wydźwięku pejoratywnym: literatura jarmarczna, odpustowa czy wręcz tandetna. Osobliwość literatury popularnej tkwi […]
Wojciech Koryciński, nominowany dwa lata temu do przyznawanej przez naszą redakcję nagrody WARTO za „Tajemnice ulicy Pańskiej”, opublikował właśnie kolejny świdnicki kryminał retro – lepszy od poprzedniego. W „Niebieskich zakonach” zagadkę skrywa katedra, a za murami miejskich kamienic tajemnicze stowarzyszenia odprawiają swoje mroczne obrzędy. Koryciński uczy języka polskiego w liceum, jest pomysłodawcą i organizatorem Świdnickich […]
Do Niebieskich zakonów usiadłam sobie pewnego popołudnia z myślą, że książka nieduża, historia zapowiada się ciekawie, poczytam i będzie miło. I oberwałam jak obuchem. Bo owszem, książeczka niegruba, historia zapowiada się miło (tajemnica, obraz, masoni, księga i kościół farny w Świdnicy), ale potem to już sobie autor szydzi z czytelnika na całej linii. Bo choć […]
Około roku 1953 klucz od świdnickiego Kościoła Pokoju był w rękach pani Z., osoby obdarzonej chorobliwą fantazją. Turystom zwiedzającym kościół zwykła się ona przedstawiać jako córka cesarza Wilhelma II (z nieprawego łoża), u którego matka jej była rzekomo pokojówką. Opowiadała też, że „król szwedzki Gustaw Adolf, ciągnący z wojskami przez Świdnicę, wymógł na cesarzu Ferdynandzie […]
Pierwsza pewna wzmianka historyczna o kościele franciszkanów w Świdnicy pochodzi z 1249 roku. Wówczas to papież Innocenty IV (zmarły w roku 1254) w bulli z 13 czerwca udzielił czterdziestodniowego odpustu wszystkim wspierającym budowę kościoła datkami pieniężnymi. W przeszłości uważano, że fundatorem klasztoru franciszkanów był w 1214 roku komes Stefan z Wierzbnej wraz z synami i […]
Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że w pobliżu sklepu motoryzacyjnego „AUTO CZĘŚCI” przy ulicy Westerplatte 44 istniał niegdyś kościół i szpital dla trędowatych kobiet. Kościół ów, a właściwie kościółek, po raz pierwszy pojawia się w źródłach w 1299 roku. Na jego utrzymanie mieszczanie świdniccy składali liczne darowizny i obdarowywali go podobnie jak szpital wieloma datkami. […]
Niemal w samym cieniu świdnickiej katedry u wylotu ulicy Westerplatte znajduje się mały, niepozorny kościółek pod wezwaniem Świętego Krzyża. Na pozór nie wyróżnia się właściwie niczym spośród innych budowli sakralnych miasta i jego zabytków. Nie posiada ani monumentalnej konstrukcji, ani wspaniałego wyposażenia wnętrz. Pomimo to jest jednak cennym zabytkiem, z uwagi na swoją bogatą historię, […]
Jednym z przybramnych kościołów wybudowanych w średniowieczu był kościółek pod wezwaniem świętego Wawrzyńca.Ten niewielki obiekt sakralny powstał przed 1378 rokiem i znajdował się początkowo „przed najbardziej zewnętrzną bramą miejską, na rozdrożu, skąd można iść do Kliczkowa i w kierunku szpitala pod wezwaniem Świętego Ducha”. Dokładna lokalizacja tego miejsca sprawia obecnie spore trudności. Najbardziej prawdopodobna hipoteza […]
Kościół zbudowano pierwotnie jako klasztorny dla sióstr urszulanek, które od 1700 r. przebywały w Świdnicy i zajmowały się nauczaniem dziewcząt. W latach 1711-1739 wykupiły one kilka kamienic mieszczańskich przy ul. Kotlarskiej, w miejsce których wznoszono od r. 1731 szkołę, kościół, klasztor i od 1831 r. przy ul. Budowlanej 8 – domek dla księdza kapelana. Budynki […]
Za niemieckich czasów w Świdnicy była tylko jedna rzymskokatolicka parafia – przy kościele pw. św. Stanisława i św. Wacława, czyli – jak świdniczanie mówią potocznie – przy „dużym kościele”. W roku 1946, a więc już za polskich czasów, powstała w naszym mieście druga rzymskokatolicka parafia – przy „małym kościółku”, czyli przy kościele pod wezwaniem św. […]
Jakiś czas temu głośną stała się sprawa kradzieży kilkuset XVI-XVIII-wiecznych dokumentów z krakowskiego Archiwum Państwowego mającego swą siedzibę na Wawelu. Część z nich została sprzedana w antykwariatach. Kradzieży dokonały osoby, które sprawowały opiekę nad archiwum. Również przy świdnickim Kościele Pokoju znajduje się stosunkowo cenny zbiór dokumentów i księg metrykalnych. Według spisu z 1932 roku, zawierał […]
W roku 1989 na kilka dni przed wizytą kanclerza Helmuta Kohla i premiera Tadeusza Mazowieckiego w Krzyżowej, koło bramy wjazdowej na podwórze pałacu należącego ongiś do hrabiowskiej rodziny von Moltke, na granitowym głazie umieszczono tablicę upamiętniającą antyhitlerowską organizację nazwaną później „Kreisauer Kreis”, co powinno się tłumaczyć nie „Koło z Krzyżowej”, lecz „Krąg z Krzyżowej”. Krąg […]
1. Początki rodu i jego protoplasta: Chrystian Gottlieb Kramsta (1744-1804). Wielu badaczy przeszłości Świebodzic uważa dzisiaj, że największe piętno na przeobrażeniach jakie w XIX stuleciu dokonały się w krajobrazie architektonicznym i przemysłowym tego miasta, położyła rodzina von Kramsta – wielkich przemysłowców niemieckich, którzy swego czasu stali się jedną z najbogatszych i najbardziej wpływowych rodzin Dolnego […]
W mojej miejscowości rodzinnej Stettfeld, dziś zwącej się Ubstadt-Weiher, w powiecie Karlsruhe, przy często uczęszczanej drodze nr 3, wiodącej z Hamburga do Bazylei, w murze ogrodowym wmurowane są trzy kamienne krzyże. W dzieciństwie słuchałem opowieści starszych mieszkańców, że tu pogrzebano rzymskich żołnierzy. Inni mówili, że to byli żołnierze szwedzcy. Słyszałem też, że są to krzyże […]
Jeszcze po drugiej wojnie światowej zacietrzewieni fanatycy baczyli, aby tylko duchownych katolickich nazywać księżmi. Duchownych protestanckich należało nazywać pastorami, greckokatolickich i prawosławnych – tylko popami. Z czasem przyjęło się nazywanie wszystkich duchownych chrześcijańskich księżmi. Tak nazywa ich nawet papież i biskupi polscy z prymasem na czele. Różne pisma katolickie, jak „Tygodnik Powszechny” czy „Gość Niedzielny”, […]
Ksiądz magister teologii Stefan Helowicz urodził się 14 kwietnia 1914 roku w Białymborze powiat Mielec. Ukończył seminarium duchowne we Lwowie i 20 czerwca 1937 roku otrzymał święcenia kapłańskie. Był potem wikariuszem w parafiach Żółkiew (1937-1939), Otynia (1939-1941) i Stanisławów. We wrześniu roku 1945 przybył na Ziemie Zachodnie. Pracował jako wikariusz w parafii katedralnej w Gorzowie […]
Ksiądz Dionizy Baran urodził się 4 października 1913 roku w Sieniawie nad Sanem. Po nauce w gimnazjum w Jarosławiu, Leżajsku i we Lwowie, w roku 1934 zdał egzamin dojrzałości i odbył służbę wojskową w szkole podchorążych. Studiował w seminarium duchownym w Łucku, gdzie 11 czerwca (według innych źródeł – 15 października) 1939 roku przyjął święcenia […]
Ksiądz Stanisław Marchewka urodził się 27 kwietnia 1883 roku we wsi Koziegłówki powiat Myszków na terenie obecnego województwa śląskiego jako syn Michała i Marcjanny z domu Olesiak. 22 listopada 1908 roku otrzymał święcenia kapłańskie. Przed drugą wojną światową był proboszczem w Jędrzejowie w województwie kieleckim. Już podczas pierwszej wojny światowej został aresztowany przez Niemców i […]
Ksiądz doktor Roman Reisse to postać wybitnego duchownego, który zasługuje na szerszą popularyzację, szczególnie wśród mieszkańców ziemi świdnickiej. Urodził się 23 czerwca 1893 roku w Świdnicy jako syn mistrza malarskiego Roberta Reisse i jego żony Teresy z domu Gritscher. Jego ojciec był uzdolnionym fachowcem, natomiast matka głęboko wierzącą katoliczką, oddaną w niesieniu pomocy biednym. Zastępowała […]
W tygodniku „Wiadomości Świdnickie” z 09-15 stycznia 2001 roku ukazał się artykuł byłego pracownika Muzeum Dawnego Kupiectwa w Świdnicy, magistra (a wówczas jeszcze również i doktoranta) Sobiesława Nowotnego. Z właściwą mu pewnością siebie twierdził w owym artykule, że ponieważ znamy treść niezachowanego do dziś epitafium księcia świdnickiego Bernarda, które ongiś znajdowało się w kościele w […]
Po śmierci w 1138 r. księcia Bolesława III Krzywoustego doszło do podziału Polski na dzielnice rządzone przez jego synów. Również Śląsk stał się jednym z księstw dzielnicowych. Pierwszym jego władcą został Władysław II – najstarszy syn Bolesława Krzywoustego. Niestety wkrótce doszło do walk pomiędzy braćmi. W ich wyniku w 1146 r. wygnano z Polski Władysława […]
Niektórzy historycy przypuszczają, że prawa miejskie naszemu miastu mogła nadać już w roku 1241 albo w 1242 roku księżna Anna Czeska, córka króla Czech Przemysła Ottokara I. Była wdową po poległym pod Legnicą w bitwie z Mongołami księciu Śląska Henryku II Pobożnym, synową świętej Jadwigi Śląskiej. Krótko sprawowała rządy w imieniu swego najstarszego syna Bolesława […]
Lucjan Momot (dalej: L.M.): Kiedy powstała Biblioteka Pedagogiczna w Świdnicy? Czy jest jakaś konkretna data, która by się z jej początkiem kojarzyła? Jadwiga Borsukiewicz (dalej: J.B.): W Świdnicy w dniu 1 października 1951 roku został powołany na stanowisko bibliotekarza Jan Mirowski i tę datę przyjęliśmy za datę utworzenia naszej biblioteki. Pierwszy zapis w inwentarzu także […]
Ryszard Latko – ur. 7 lutego 1941 r. w Woźnikach koło Wadowic. Dramaturg, scenarzysta i powieściopisarz. Autor głośnego debiutu literackiego – sztuka teatralna „Tato, tato, sprawa sie rypła”, za który w 1976 r. otrzymał I nagrodę w XV Konkursie Debiutu Dramaturgicznego Teatru Ateneum w Warszawie. Rok później przyznano mu indywidualną nagrodę za udany debiut teatralny […]
Sztukę Ryszarda Latki „Tato, tato, sprawa sie rypła” opublikowaną w październikowym numerze „Dialogu” z 1976 r. można uznać za swego rodzaju ewenement we współczesnym dramacie chłopskim w Polsce. Świadczy o tym choćby liczba premier zaskakująca w przypadku pisarza na dobrą sprawę nieznanego. Czym tłumaczyć ten sukces? I – co ważniejsze – czy jest on zasłużony? […]
Autor napisał o sobie w programie: „Byłem górnikiem, instruktorem KO, ślusarzem, murarzem, tokarzem, elektrykiem, autentycznym kowbojem w Wilczej Dolinie, bankowcem, pegeerowcem, pocztowcem, foto-filmowcem, ćwikiem, zetwuemowcem, mechanikiem maszyn rolniczych, Martin Edenowcem, itd.,itd., itd.”. Od roku jest jeszcze laureatem XV Konkursu Debiutu Dramaturgicznego Teatru Ateneum – i jako początkujący pisarz stypendystą Ministerstwa Kultury i Sztuki. Zaś na […]
Biografię literacką rozpoczął Ryszard Latko w 1974 r. fragmentami drukowanej w „Opolu” powieści „Wieś pod Bykiem”. Debiut przeszedł cicho, na satysfakcje nie musiał jednak autor czekać długo: kiedy w dwa lata później otrzymał I nagrodę dramaturgicznego konkursu Teatru Ateneum, z miejsca poczęto z nim wiązać wielkie nadzieje. Mniej szło zresztą o samo działo, bardziej o […]
Janusz Kidawa, zanim zaczął realizować filmy fabularne, był znanym dokumentalistą. Doświadczenia reżysera dokumentalisty mogą być pomocne w realizacji filmów fabularnych. J. Kidawa dopracował się własnego stylu łączenia fabuły z tzw. samym życiem. Zanim zaprezentował go w filmie kinowym „Sprawa sie rypła”, wypróbował w dwóch filmach telewizyjnych: „Żeniac” oraz „Bardzo spokojna wieś”. Styl ten zasadza się […]
„Głupich nie sieją głupich trzeba szukać”. A więc sprawa się rypła. Ryszard Latko pojawił się nam już jako autor dyptyku scenicznego. Po „Tacie” – wołającym widza z plakatów w tak niekonwencjonalny sposób, teraz równie oryginalny tytuł sztuki „Óżont” sugeruje niezwykłość treści. Aczkolwiek sztuka ta powstała jeszcze przed Odrodzeniem z dni sierpniowych, to już wtedy narastająca […]
W czwartek 16 czerwca br. [1994] W wałbrzyskim Teatrze Dramatycznym im. Jerzego Szaniawskiego odbyła się prapremiera „komedyi chłopskiej” świdnickiego dramatopisarza Ryszarda Latki „Zakciało sie wom Kalwaryji, czyli druga część Tato, Tato, sprawa sie rypła”. Pierwsza część „Tato, tato, sprawa sie rypła” powstała w Świdnicy w roku 1975, rok później przyniosła R. Latce I nagrodę w […]
W zbiorach świdnickiego Muzeum Dawnego Kupiectwa znajduje się obraz nabyty przez tę placówkę około 1995 roku przedstawiający konie na brzegu morza i trzymającego je mężczyznę. Namalował go urodzony 7 marca 1875 roku w Świdnicy Georg Lebrecht, dosyć słynny ongiś malarz niemiecki. W naszym mieście uczęszczał on również do gimnazjum. Potem uczył się jeszcze księgarstwa, ale […]
Jeszcze w końcu XVIII w. przy wejściu do dzisiejszej świdnickiej katedry widoczna była wykuta w kamieniu łopata. Była ona zabarwiona na kolor czerwony, rzekomo krwią. Napisał o tym nauczyciel świdnickiego liceum J.W.A. Kosmann w wydanej u schyłku XVIII wieku historii miasta Świdnicy. Według przytoczonej w książce Kosmanna legendy budowniczy wieży kościoła miał bardzo uzdolnionego ucznia, […]
W domu „Pod Złotym Chłopkiem” (Rynek 8) miał mieszkać rajca miejski o nazwisku Zechli, który będąc alchemikiem próbował wytworzyć złoto. Jednak jego wszystkie próby zakończyły się niepowodzeniem. Aby zrealizować marzenie o bogactwie zakupił kawkę i tak ją wytresował, że poprzez wybite okno wlatywała codziennie do skarbca ratuszowego i przynosiła mu w dziobie złote i srebrne […]
Z domem „Pod Złotym Gryfem” stojącym na rogu ulic Łukowej i Kotlarskiej związana jest średniowieczna legenda. Według niej w piwnicy tego budynku znajdowała się niegdyś studnia, z której mieszkańcy miasta czerpali wyśmienitą wodę. Zdarzało się jednak, że młode dziewczęta po zejściu po wodę znikały bez śladu. Jedna z nich, ciekawa losu zaginionych, mimo strachu postanowiła […]
Jakub Tau był synem biednego tkacza. Po śmierci ojca wychowywał go aptekarz Wolfsheimer ze Świeradowa. Po zakończeniu nauki Tau sprzedawał lekarstwa i zbierał zioła. Podczas jednej z wędrówek po górach, w poszukiwaniu ziół, poznał pewną pannę Kunegundę. W przeszłości była ona kochanką księcia Bolka II Małego (1309/1312-1368) i zbiegła w góry, aby ujść prześladowaniom matki […]
Wśród wielu legend, jakie krążą po świecie, powstała i ta o świdnickim piwowarze, który zasłynął ze swojego piwa i tajemniczego zaklęcia. Nikt nie znał jego pochodzenia. Mówili, że do Świdnicy przybył z Czech, inni dodawali, że był Żydem, a jeszcze inni, że pochodził ze starej zacnej szlachty, bo często zdarzało mu się u samego Księcia […]
Na podstawie książki napisanej przez Ephraima Ignatiusa Naso pod tytułem Phoenix redivivus Ducatuum Svidnicensis et Jauroviensis: Der wieder-lebendige Phoenix Der Beyden Fürstenthümer Schweidnitz und Jauer, wydanej we Wrocławiu w 1667 roku W bardzo starej rękopiśmiennej książce znajdowała się informacja o powstaniu Świdnicy. Według niej w roku 755 po narodzeniu Chrystusa, kiedy ludność Śląska była jeszcze […]
Kapitan w stanie spoczynku Georg Lichey, celowo wymieniający przy swoim nazwisku stopień wojskowy, był w Świdnicy w czasach Republiki Weimarskiej bardzo znaną i kontrowersyjną osobistością. Urodził się 16 grudnia 1886 roku w Gdańsku. Pochodził z rodziny zasiedziałej w okolicy Świdnicy co najmniej od XVIII wieku. Tak jak i jego ojciec, uczęszczał do świdnickiego gimnazjum i […]
W północno-wschodniej części Świdnicy, na północ od dzisiejszej ul. Metalowców, na południe od ul. Szarych Szeregów, w okolicy dzielnicy zwanej potocznie „Kolonia”, istniało pod koniec wojny w 1945 r. polowe lotnisko wojskowe. Część tego lotniska znajdowała się na terenie należącym wtedy do wsi Pszenno. Nie było tam wyasfaltowanych pasów startowych, tylko trawiasty teren, na skraju […]
Maria Kunic vel Cunitia alias Kunicia etiam Cunitz et Kunitz była najstarszą córką świdnickiego lekarza miejskiego, doktora Heinricha Kunica vel Cunitiusa, urodzonego w roku 1580 w Legnicy, który studiował na uniwersytetach we Frankfurcie nad Odrą i w Rostoku filozofię i medycynę. Pod koniec XVI wieku wraz ze słynnym astronomem duńskim Tycho Brahe (1546-1601) przeprowadzał obserwacje […]
Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu – Filia w Świdnicy. Świdnica 2014 r. Maria Kunic (1604?-1664) Maria Kunic według jednych źródeł urodziła się 29 maja 1604 roku w Wołowie, a według innych 29 maja 1610 roku w Świdnicy. Była córką Marii Schultz i doktora medycyny oraz filozofii Henryka Kunitza (Cunitiusa), który był legniczaninem. Studiował we Wrocławiu, […]
W 2008 roku minęła sto dziesiąta rocznica śmierci lokalnego twórcy Maxa Heinzla, którego losy mocno splotły się z Ziemią Świdnicką. Ten znany i popularny niegdyś poeta, felietonista, krytyk sztuki, tłumacz i humorysta po drugiej wojnie światowej został prawie całkowicie zapomniany. Dziś znany jest tylko badaczom literatury specjalizującym się w zakresie historii Śląska i nielicznej grupie […]
Przemiany polityczne, gospodarcze i społeczne, jakie nastąpiły w Europie w okresie wojen napoleońskich wpłynęły także na rozwój kultury fizycznej. W 1811 roku w Hasenheide koło Berlina powstał pierwszy w krajach niemieckich specjalny plac do ćwiczeń gimnastycznych. Jego pomysłodawcą oraz twórcą był Johann Friedrich Christoph Ludwig Jahn (1778-1852) – gorliwy zwolennik szeroko pojętej kultury fizycznej. J.F.Ch.L. […]
Przez wiele lat po zakończeniu drugiej wojny światowej, w prasie i nawet w przewodnikach turystycznych szerzono brednię, że pozwolenie na budowę świdnickiego Kościoła Pokoju zakazywało używania przy budowie gwoździ i nakazywało ukończenie budowy w ciągu roku. Obie brednie pokutują niestety i w XXI wieku, o czym między innymi świadczą artykuły w „Gazecie Wrocławskiej” czy nieukazującym […]
„Śmierć żołnierza na polu walki różni się od innych zgonów. Żołnierz oddaje życie w walce za innych. Jest to specyficzny wariant poświęcenia jednostki na rzecz ogółu, który reprezentuje naród lub państwo. Najczęściej ginie on z dala od rodziny, domu i bliskich. Ten akt heroizmu ma niewątpliwy wpływ na kwestię pogrzebu bohatera, a potem pamięci i […]
Nikuś poznał Annę Violettę na przypadkowym pikniku w Zagórzu Śląskim, w letni czas. Znudziła go rozpalona słońcem Świdnica i postanowił odetchnąć świeżym powietrzem. Łażąc po górach przypadkowo trafił na znajomego, który z rodziną biwakował nad wodą. Przy ognisku, piekąc kiełbaski, zobaczył ją – blondyneczkę podobną do Violetty Villas, kuzyneczkę znajomego, który zaprosił go, żeby przysiadł […]
27 lutego 1911 roku w Świdnicy urodził się Heinz Emil Georg Fritz Starke. Matką Heinza była Emilia Concordia Margareta z domu Dorn. Jego ojciec, Fritz Adolf Starke był właścicielem firmy z branży tekstylnej „F. Sölter & Starke”, która znajdowała się w nieistniejącym już obecnie budynku przy rogu dzisiejszych ulic: Marii Konopnickiej i Grodzkiej. Był tam […]
Iwona Petryla (dalej I.P.): Jaki był pierwszy Rajd „Elmot”? Andrzej Dobosz (dalej A.D.): Odbył się 22 października 1972 roku. Był to rajd na miarę nowego i pierwszego w historii Świdnicy automobilklubu, który powstał rok wcześniej. Byliśmy młodzi i nie liczyły się godziny poświęcone organizacji rajdu. Wszyscy byliśmy bardzo przejęci i zupełnie społecznie obsługiwaliśmy imprezę. Piękne […]
