Miejscowość Krzyżowa na stałe zagościła na kartach dziejów i figuruje jako niewątpliwy symbol historyczny. W Polsce kojarzy się przede wszystkim z pamiętną tak zwaną „Mszą Pojednania” (niedziela,12 listopada 1989 roku), w której uczestniczył ówczesny premier Rzeczypospolitej Tadeusz Mazowiecki, oraz kanclerz Niemiec Helmut Kohl. W Niemczech Krzyżowa (a raczej Kreisau) ma podwójne znaczenie: jako siedziba rodowa […]
Przy ul. Wrocławskiej 80 stoją przylegające do siebie budynki. W chwili obecnej nie wyróżniają się niczym specjalnym. Mają jednak ciekawą historię, o której warto wspomnieć. W pobliżu budynków znajduje się obecnie zasypana młynówka. Brała ona swój początek przy moście łączącym ul. Wodną z ul. Kopernika. Nad młynówką w przeszłości znajdowało się pięć młynów (m.in. młyny […]
Pomimo tego, że już na początku II wieku n.e. w Chinach wynaleziono papier, to w Europie pierwszy młyn papierniczy powstał dopiero w pierwszej połowie XIV w. Najpewniej już w końcu XV w. istniał także w Świdnicy. Można to przypuszczać pośrednio na podstawie zezwolenia, które Rada Miejska nadała 28 marca 1505 r. papiernikowi Michaelowi Peuthelowi. Był […]
Tekst powstał 15. listopada 2005 roku w Tacoma, stan Washington – USA. Lato roku 1980 niczym specjalnie się nie wyróżniało, a już na pewno nie było to lato rekordowych upałów. Jednak ze względu na wydarzenia, jakie wówczas miały miejsce zasługuje na zapis w historii, jako lato przynajmniej stulecia. Temperatura bowiem wywołana przez owe wydarzenia dokonała […]
Na przełomie sierpnia i września 2003 roku w Klubie „Bolko” w Świdnicy miała miejsce wystawa „Fotografie mojego serca”. Zaprezentowałem na niej zdjęcia ukazujące zabytkową architekturę Świdnicy oraz malownicze pejzaże parków otaczających śródmieście. Wyjątek stanowiły trzy fotografie z przedstawieniem kościoła pod wezwaniem Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu (obecnie bazylika mniejsza). Monumentalna budowla została wzniesiona […]
Eugeniusz Kur pseudonim „Koniczyna”, żołnierz ZWZ-AK Obwodu „Wilcza” – „Rajski Ptak”, zastępca dowódcy plutonu w Wyszkowie, kapral podchorąży czasu wojny. Tekst powstał w 1972 r. Na wstępie czuję się w obowiązku wyjaśnić, że nie jestem w stanie opisać całości działań i pracy ZWZ-AK na terenie Wyszkowa z powodu niskiej funkcji oraz warunków konspiracyjnych. Ze zrozumiałych […]
Mroźną noc z 12 na13 grudnia 1981 roku, to jest z soboty na niedzielę, spędziłem w pracy – na nocnym dyżurze w Państwowym Schronisku dla Nieletnich (PSdN) w Świdnicy, gdzie od marca 1967 pracowałem jako wychowawca. Noc przebiegła w spokoju: młodzież, około sześćdziesięciu pięciu wychowanków, po obejrzeniu filmu w TVP, gdzieś o 22.30 poszła spać, […]
Rycina, której autor jest nieznany, przedstawia nowo wybudowany w 1823 roku most na rzece Bystrzycy. Znajdował się on w miejscu obecnego mostu w pobliżu szpitala. Koszt jego budowy wyniósł 13000 talarów. W 1829 r. uszkodziła go powódź (w Bystrzycy utonęły wówczas cztery osoby). Naprawa zniszczonego mostu kosztowała aż 10 000 talarów. Most ten przetrwał do […]
Podczas przeprowadzania remontu ulicy Śląskiej dokonano w sierpniu 2011 roku rozbiórki niewielkiego mostu na potoku Witoszówka, znajdującego się w ciągu tej ulicy. W październiku tego roku ma go zastąpić nowoczesna konstrukcja. Przy okazji tej rozbiórki potwierdzenie znalazła historia sprzed 56 lat, kiedy ten mostek budowano. Skrzętnie zapisał ją Wiesław Raszkiewicz, miłośnik historii Świdnicy, który w […]
W roku 1901 major baron Albrecht von Richthofen i jego żona Kunigunde z domu von Schickfuss, zamieszkali w willi przy dzisiejszej ulicy generała Władysława Sikorskiego 19. Urodzony w 1892 roku we Wrocławiu ich najstarszy syn Manfred miał wtedy 9 lat, a jego brat Lothar – 7. Manfred – nim poległ śmiercią bohatera 21 kwietnia 1918 […]
Szczególnie w latach sześćdziesiątych XX wieku w Świdnicy barwną postacią był Józef Brylla, organista kościoła Pokoju. W lecie często dyżurował na okalającym kościół cmentarzu i wprowadzał do kościoła liczne wycieczki chcące zwiedzić „drewniany kościół zbudowany bez użycia nawet jednego gwoździa” jak to pisano w ówczesnych przewodnikach turystycznych. Bryllę odwiedzali świdniccy poeci, jak Mieczysław Jasek i […]
Szczególnie w latach sześćdziesiątych XX wieku w Świdnicy barwną postacią był Józef Brylla, organista kościoła Pokoju. W lecie często dyżurował na okalającym kościół cmentarzu i wprowadzał do kościoła liczne wycieczki chcące zwiedzić „drewniany kościół zbudowany bez użycia nawet jednego gwoździa” jak to pisano w ówczesnych przewodnikach turystycznych. Bryllę odwiedzali świdniccy poeci, jak Mieczysław Jasek i […]
Początek epoki kolei żelaznych przypadł na pierwszą połowę XIX wieku. 27 września 1825 roku pierwszy na świecie pociąg pokonał trasę Stockton-Darlington, w północno-wschodniej Anglii. Dziesięć lat później, 7 grudnia 1835 roku w Królestwie Bawarii pierwsza linia kolejowa dla ruchu pasażerskiego połączyła Norymbergę z Fürth. Trasa liczyła 6 kilometrów. W drugiej połowie XIX wieku zjednoczone Niemcy […]
Największe tajemnice Świebodzic Wydanie II poprawione i uzupełnione Świebodzice 2010 Książka „Największe tajemnice Świebodzic” jest jedynym jak dotąd tego typu opracowaniem. Jej wydanie poprzedzone zostało wieloletnimi zainteresowaniami i dociekaniami na temat zamierzchłej przeszłości tych okolic. Celem tej książki jest przedstawienie Czytelnikowi nierozwiązanych zagadek i mało znanych, ale ważnych epizodów z bogatej historii Świebodzic. Oczywiście moim […]
Do 1945 r. życie mieszkańców Świdnicy upływało stosunkowo spokojnie, nie było bowiem nalotów lotnictwa alianckiego ani radzieckiego. Pierwszy groźny nalot na miasto był w niedzielę 11 lutego 1945 r., kiedy to w pobliskich Świdnicy rejonach na południe od Legnicy i Wrocławia trwały walki. Nagle pojawiły się o godzinie 12.45 samoloty. Zawracały prawdopodobnie kilka razy w […]
Bociany w Polsce zawsze cieszyły się wyjątkową sympatią, zresztą z wzajemnością, ponieważ one swoje gniazda zakładają tylko w pobliżu siedzib ludzkich. Tradycyjnie, na podstawie wielowiekowych obserwacji, bocianie gniazdo uważane było za swego rodzaju piorunochron oraz oznakę zamożności i prestiżu gospodarza. Ziemia Świdnicka, jak i cały Dolny Śląsk za wyjątkiem regionu stawów koło Milicza, nie jest […]
Oparta na wielowiekowych obserwacjach mądrość ludowa głosi, że bociany przylatują po świętym Józefie. Podobno przelot tych zmierzających do swych gniazd na północy kraju obserwowano już nieco wcześniej, ale nasze boćki są zdyscyplinowane – pierwszy z nich pojawił się na gnieździe w pobliżu Świdnicy, w Milikowicach, w sobotę 22 marca. W ubiegłym roku w całym powiecie […]
Już trzeci sezon prezentujemy bociany w naszym powiecie i w jego najbliższym otoczeniu. Powodzenie tego zamierzenia w znacznej mierze zależy od pomocy lokalnych miłośników bocianów, tak tych już zaangażowanych w poprzednich latach, m.in. z Boleścina, Gniewkowa, Godzieszówka, Goli Świdnickiej, Milikowic, Mokrzeszowa i Olszan, jak i nowych. Dokładną lokalizację gniazd można sprawdzić w tabeli. 6 kwietnia […]
Wraz z wiosennym przylotem – rozpoczynamy kolejny, czwarty sezon prezentacji bocianów w powiecie świdnickim i w jego otoczeniu. 10 kwietnia 2016 roku. W tej pierwszej odsłonie najszerzej, również w fotce tytułowej, została przedstawiona rodzina bociania w Niegoszowie. Z powodu ubiegłorocznego dramatu energetycy musieli usunąć stare gniazdo pozostawiając pusty pomost – bociany w kilka dni zbudowały […]
Rozpoczynamy kolejny, już piąty sezon prezentacji bocianów w powiecie świdnickim, w którym znajdują się 22 zasiedlane w ostatnich latach gniazda bociana białego oraz 2 rejony żerowania bociana czarnego, noszącego też nazwę hajstra. 16 kwietnia 2017 roku. W samej Świdnicy bywa tylko bocian czarny, który często żeruje na płytkiej części zalewu Witoszowskiego, a nieraz też krąży […]
Rozpoczynamy kolejny, już szósty sezon prezentacji bocianów w powiecie świdnickim. Ostatnia zima była wyjątkowo ciepła, bez niezbędnych dla naturalnego odkażenia gniazd dłużej trwających mrozów. Innym efektem ciepłej zimy jest sygnalizowane nam zimowanie w tej okolicy co najmniej jednego bociana. Gdzie on stale przebywał, nie wiadomo, ale widziany był w okolicy Marcinowic i kilkakrotnie nad Strzelcami, […]
Rozpoczynamy kolejny, siódmy sezon prezentacji bocianów w powiecie świdnickim oraz, już tradycyjnie, kilku zasiedlonych gniazd bocianich z terenu przyległych do nas obrzeży sąsiednich powiatów. Bilans otwarcia z poprzedniego sezonu w naszym powiecie – obserwowaliśmy 23 istniejące gniazda. W 17 z nich rodziny wychowały 47 zdolnych do odlotu młodych. Z pozostałych – w Boleścinie i Stanowicach […]
Rozpoczynamy kolejny, ósmy sezon prezentacji bocianów w powiecie świdnickim. Dla bocianów to sezon normalny, może nieco trudniejszy z powodu panującej suszy, ale w zakresie tejże prezentacji wyjątkowo trudny z powodu epidemii koronawirusa. W zaistniałych warunkach niemożliwa była typowa obserwacja przylotów i zasiedlania wszystkich gniazd, toteż opieramy się na informacjach wyrywkowych uzyskanych głównie od sąsiadów niektórych […]
Rozpoczynamy kolejny sezon prezentacji bocianów w powiecie świdnickim – dziewiąty od pierwszej w 2013 roku, a drugi z utrudnieniami wynikającymi z pandemii. Dla bocianów najpoważniejszym problemem okazały się kaprysy pogody z kilkoma powrotami zimna, w rezultacie większość z nich przyleciała ze znacznym opóźnieniem, a jeszcze teraz spotykamy gniazda z niepełną obsadą lub puste oraz wynikającą […]
Rozpoczynamy kolejny sezon prezentacji bocianów w powiecie świdnickim, już dziesiąty, jubileuszowy. Jak na jubileusz przystało i na początku maja wszystkie przydatne do tego gniazda są zasiedlone przez pary. Tradycyjnie przedstawiamy też kilka znanych nam gniazd spoza naszego powiatu. Zapraszamy do współpracy i aktywnej obserwacji bocianiego życia w naszym powiecie. Zachęcamy czytelników do nadsyłania informacji o […]
Rozpoczynamy kolejny sezon prezentacji bocianów w powiecie świdnickim, już jedenasty. Prawie wszystkie przydatne do tego gniazda, również te zasiedlone przed rokiem wyjątkowo, w późniejszym terminie, są już zasiedlone przez pary. Tradycyjnie przedstawiamy też kilka znanych nam zasiedlonych gniazd spoza naszego powiatu, głównie z jego otoczenia. Zapraszamy do współpracy i aktywnej obserwacji bocianiego życia w naszym […]
Rozpoczynamy kolejny, już dwunasty sezon prezentacji bocianów w powiecie świdnickim i, tradycyjnie, w kilku gniazdach z jego otoczenia. W tym roku bociany przylatują znacznie wcześniej, a pierwszy pojawił się już 9 marca, czyli 10 dni wcześniej od przysłowiowego Świętego Józefa. Gniazdo w Lutomi Górnej w Internecie. Gniazdo to u nas zostało nazwane „Lutomia Dolna (komin […]
Środa 30 września 1981 roku; w świdnickim Państwowym Schronisku dla Nieletnich (PSdN) pierwsze lekcje religii z księdzem katechetą, po południu. Radość wśród moich wychowanków. Niedziela 11 października 1981 r.; po latach starań ludzi dobrej woli po raz pierwszy w dziejach świdnickiego Schroniska dla Nieletnich odprawiona została msza św. Celebrował ją schroniskowy katecheta ksiądz magister Adam […]
Świdnica, luty 2006 r. (rozszerzenie własnego artykułu z „Wiadomości Świdnickich” nr 30/1998) Na planie miasta z 1928 r. występuje 98 placów, ulic i uliczek z nazwami oraz 37 uliczek wytyczonych, a jeszcze nie nazwanych. Plan miasta z 1944 r. zawiera już 140 placów, ulic i uliczek oraz wytyczone zarysy kilku ulic, które doczekały się swojej […]
We wrześniu 1939 roku w Polsce w szeregach armii hitlerowskiej walczyli oczywiście Niemcy zamieszkali na stałe w Świdnicy lub pochodzący z naszego miasta. Byli oni szeregowymi, podoficerami i oficerami marynarki wojennej, sił powietrznych oraz wojsk lądowych, między innymi 7 pułku piechoty, który przed wojną stacjonował w garnizonie świdnickim. Rzecz jasna służyli w nim nie tylko […]
W styczniu 1950 r. Niemiec świdniczanin Erwin Peterek założył w Świdnicy grupę artystyczną nazwaną „Neues Deutschland” („Nowe Niemcy”). W grupie tej znaleźli się artyści-amatorzy narodowości niemieckiej i też kilku Polaków. Zespół posiadał własną 14-osobową orkiestrę. Pierwszy występ zespołu – „Wielka rewia” – odbył się 30 marca 1950 r. Widzowie oglądali fragmenty operetek śpiewane po niemiecku […]
Nieznana historia Świebodzic Świebodzice 2010 Ciesząca się dużym powodzeniem moja pierwsza praca pt. „Największe tajemnice Świebodzic” (wydana w 2005 r.), nakłoniła mnie do kontynuacji powziętego tematu o naszym mieście i napisania kolejnej książki, poświęconej również mało znanym wydarzeniom i ciekawostkom historycznym, związanym z tymi okolicami. Czytelnik otrzymuje w niej plon wysiłku badawczego, jaki podjąłem na […]
W październiku 1988 r. pracownicy Przedsiębiorstwa Budownictwa Komunalnego ze Świdnicy w czasie prac przy skuwaniu starej elewacji Galerii Fotografii natrafili na niewielki kamionkowy garnek. Był on zakorkowany i uszczelniony papierem oraz woskiem. W jego wnętrzu znajdowały się trzy ruloniki z natłuszczonego papieru z zwiniętymi w nie drukami i rękopisami. Zostały one tam najpewniej umieszczone w […]
W Trzeciej Rzeszy Niemieckiej, w nocy z 9 na 10 listopada 1938 roku hitlerowcy zorganizowali masowe zajścia antysemickie. Spłonęło wówczas 281 synagog i zniszczono około 7500 sklepów żydowskich. Zalegające ulice szkło z rozbitych okien wystawowych, przypominające rozbity kryształ, dało początek nazwania owej nocy „nocą kryształową” (Kristallnacht). Dziś już tylko fragmentarycznie możemy odtworzyć wydarzenia tragicznej „nocy […]
Pogrom ludności żydowskiej w nocy z 9 na 10 listopada 1938 roku był w dziejach nowożytnych Niemiec wydarzeniem bezprecedensowym. Od pogromów późnego średniowiecza różnił się nie tylko zasięgiem, obejmującym cały obszar Rzeszy, ale i rozmiarami osobowymi oraz materialnymi, sięgającymi wszystkich warstw społeczności żydowskiej, silnie zasymilowanej z niemiecką wspólnotą narodową. Od wcześniejszych prześladowań, nasilających się po […]
Niedziela 25 czerwca 1995 roku była niedzielą zmian w świdnickim kościele rzymskokatolickim. Nowym proboszczem parafii pod wezwaniem św. Stanisława i św. Wacława, a zarazem dziekanem dekanatu Świdnica-Wschód został ksiądz kanonik Jan Bagiński, dotychczasowy proboszcz i dziekan w Wiązowie koło Strzelina. Duszpasterzujący w świdnickiej bazylice przez 12 lat ksiądz dziekan i kanonik Ludwik Sosnowski objął parafię […]
W każdy normalnym europejskim mieście zasadniczo zachowane są najstarsze, pochodzące jeszcze ze średniowiecza nazwy ulic staromiejskich. Natomiast w dzielnicach nowszych nazwy najczęściej upamiętniają bohaterów narodowych albo osoby zasłużone dla nauki czy kultury świata, narodu czy danego miasta. W najnowszych dzielnicach nazwy ulic związane są z jakimś „tematem przewodnim”, np. noszą nazwy owoców jak ul. Agrestowa, […]
Centrum Świdnicy jest pod względem archeologicznym niezwykle interesujące. Praktycznie każde zagłębienie się w teren wydobywa na powierzchnię relikty bogatej przeszłości miasta. Nie inaczej było podczas budowy nowego hotelu u zbiegu ulic: Marii Konopnickiej i Franciszkańskiej, gdzie we wrześniu 2011 roku dokonano nowych odkryć. Inwestycja była prowadzona między innymi na terenie dawnych ogrodów na tyłach klasztoru […]
Pod koniec XX wieku po Dolnym Śląsku wędrował kilkakrotnie niejaki Reinhold Hanke pochodzący z powiatu Legnica, potem zamieszkały w Niemczech w Hesji. Stawiał on krzyże drewniane upamiętniające niemieckich marszałków polnych von Blüchera i von Moltkego. W Krzyżowej skontaktował się z mieszkającym tam od wojny Kazimierzem W. Pan Kazimierz sławę zyskał szczególnie w początkowym okresie urządzania […]
Najstarszy odcisk pieczęci świdnickiej pochodzi z roku 1280. Znajdował się w archiwum w Pradze. Pieczęć ukazuje kroczącego gryfa i użyta została przez ławników świdnickich. Świdnica była wtedy miastem leżącym w księstwie wrocławskim. Władał nim książę Henryk IV Prawy. Ławnicy świdniccy, których przodkowie jako koloniści przybyli do Świdnicy, byli Niemcami. Być może przybyli oni z Meklemburgii […]
W rejestrze urodzeń kolejnych Urzędów Stanu Cywilnego właściwych dla Krzyżowej spotykamy wpisy dotyczące członków rodziny von Moltke i ich powinowatych czy znajomych. Wynika z nich, że 11 marca 1907 roku o godzinie 16.00 w pałacu w Krzyżowej urodził się najstarszy syn właściciela hrabiego Helmutha von Moltke i Dorothy z domu Innes, któremu nadano szereg imion. […]
W wydanej w 2001 roku broszurce „Kreisau-Krzyżowa”, będącej przewodnikiem przez historię i współczesność miejscowości, opisywany jest też tak zwany „Berghaus” czyli „dom na wzgórzu” jakiś czas temu odnowiony. Przed wojną zaliczany był do terenu wsi Grodziszcze Dolne. Na początku dwudziestego wieku mieszkali w nim starzy krewni i znajomi rodziny właściciela majątku Krzyżowa. Od początku roku […]
Niemieckie Towarzystwo „Forschungsgemeinschaft 20. Juli” i Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży „Krzyżowa” wspólnie zorganizowali w terminie od 12 do 18 września 1998 roku seminarium na temat „Ucieczka – wypędzenie – utrata ojczyzny”. Poprzez dyskusje z ekspertami i świadkami tamtych wydarzeń, rozmowy między Polakami i Niemcami, dialogiem między pokoleniami organizatorzy przybliżyli uczestnikom ten trudny temat, wzbudzający do […]
Giennadij Jakowlewicz Skorikow, kierownik projektów multimedialnych i kierownik filmoteki w Centrum Naukowo-Metodycznym Informatyzacji Nauczania w Sankt Petersburgu. Tekst powstał w 2006 roku. Należę do dosyć dużej grupy sympatyków niemieckiej kultury – to bardzo liczna rzesza wojskowych i ich rodzin, mieszkających w Niemczech od zakończenia drugiej wojny światowej aż do wyjazdu radzieckich wojsk z Niemiec. I […]
Po zdobyciu w 1757 r. twierdzy świdnickiej Austriacy niedługo cieszyli się jej posiadaniem. Zwycięstwo wojsk pruskich w bitwie pod Lutynią (5.12.1757 r.) zmusiło wojska cesarzowej Marii Teresy do pospiesznego opuszczenia Śląska. Jedynie w Świdnicy i Legnicy pozostawiono załogi wojskowe. W noc sylwestrową 1758 r. Prusacy podjęli oblężenie twierdzy. Dowodził nimi generał Heinrich de la Motte […]
Od roku 1990 w lecie urządzano w Krzyżowej „Międzynarodowe obozy dla porozumienia europejskiego”, wspólne dla młodzieży i dorosłych. Jak to sformułował kierujący obozami Holender Wim Leenman, jeden z ówczesnych członków Rady Fundacji „Krzyżowa” celem obozów było:”poszukiwanie dalekosiężnego porozumienia europejskiego, praktykowanego najpierw na małym odcinku, w jednym miejscu, gdzie spotykają się ze sobą i zgodnie współpracując […]
Częstochowski malarz, kopista Bolesław Rutkowski (1882-1978) tworzył przeważnie obrazy religijne. Częstym motywem jego prac była Matka Boska. Najbardziej znana kopia wizerunku jasnogórskiego namalowana przez niego nosi nazwę Matki Boskiej Płaczącej. Powstała w latach dwudziestych XX wieku na zlecenie biskupa diecezji lubelskiej Mariana Leona Fulmana (1864-1945). W 1927 roku obraz umieszczono między boczną kaplicą Najświętszego Sakramentu […]
Historycy sztuki przyjmują, że namalowany na desce obraz Najświętszej Marii Panny, wiszący obecnie w kaplicy Matki Boskiej Świdnickiej kościoła pw. świętych Stanisława i Wacława w Świdnicy, został namalowany między 1460 a 1470 r. Można przypuszczać, że wisiał on pierwotnie na zbudowanym około połowy XV wieku tzw. Chórze Mieszczan, skąd przeniesiono go po r. 1492, kiedy […]
W maju 1958 roku pozostałe w Świdnicy siostry urszulanki, mieszkające w klasztorze przy kościele św. Józefa, dobrowolnie wyjechały do Republiki Federalnej Niemiec. Za zezwoleniem władz polskich mogły one zabrać ze sobą meble, przedmioty liturgiczne i tym podobne rzeczy, które załadowały do wagonu kolejowego. Zezwolono im także na zabranie zabytkowego obrazu Matki Boskiej, który znajdował się […]
W Niemczech ukazała się w 1994 r. doskonała monografia najwybitniejszego malarza śląskiego baroku Michała Willmanna, napisana przez berlińskiego profesora historii sztuki Huberta Lossowa. Autor omawia w niej również i znajdujące się w Świdnicy dwa obrazy tego znakomitego artysty. Michał Willmann urodził się w r. 1630 w Królewcu. Po studiach malarskich w Holandii, gdzie uczył się […]
Najprawdopodobniej tylko nieliczni hobbyści interesujący się historią Świdnicy wiedzą, że u zbiegu dzisiejszych ulic: Wałbrzyskiej i Bartosza Głowackiego, na terenie zajmowanym obecnie przez budynek strażnicy świdnickiej Ochotniczej Straży Pożarnej i Maltańskiej Służby Medycznej – Oddział Świdnica oraz w miejscu gdzie ma powstać Osiedle Świerkowe – planowana inwestycja firmy „Blackrock Properties” Sp. z o.o. istniał przez […]
Na dwanaście dni przed rozpoczęciem już czterdziestego siódmego spotkania członków „Bractwa Krzyżowców”, czyli „Ogólnopolskiego Klubu Badaczy i Miłośników Krzyży Pokutnych i Rzeźb Przydrożnych”, w nocy z 15. na 16. maja 2010 roku, w wieku 61 lat zmarł nagle Andrzej Scheer, zasłużony i znakomity świdnicki działacz w dziedzinie kultury. Od roku 1964 zajmował się rozpoznawaniem, inwentaryzowaniem, […]
Na cmentarzu ewangelickim przy świdnickim Kościele Pokoju zachował się nagrobek malarza Oskara Woite. Urodził się on w roku 1854 w Obornikach Śląskich. Uczęszczał do gimnazjum świętej Marii Magdaleny we Wrocławiu, a potem studiował w berlińskiej akademii sztuk pięknych pod kierunkiem profesora malarstwa Juliusa Schradera. W latach 1885-1892 kierował szkołą sztuk i rzemiosł w Królewcu, potem […]
W odległości około 10 km od Świdnicy leży malowniczo położony Złoty Las. Powszechnie uważany za osobną miejscowość, jest w rzeczywistości przysiółkiem wsi Lubachów. Jego nazwa pochodzi od niemieckiego Goldene Waldmühle i związana jest z prowadzoną niegdyś w tym miejscu działalnością górniczą. Znajdowały się tutaj sztolnie kopalni „Victor Friedrich”, w których wydobywano rudy ołowiu i srebra. […]
Służba Pracy Rzeszy – Reichsarbeitsdienst (w skrócie RAD) powstała w 1934 roku. Głównym jej celem było kształtowanie młodego pokolenia Niemców w duchu ideologii narodowego socjalizmu poprzez pracę. Początkowo organizacja przyjmowała tylko ochotników ale już od połowy 1935 roku półroczna służba pracy na rzecz Rzeszy Niemieckiej stała się obowiązkowa. Członkowie RAD w wieku od 18 do […]
„Nadaję ci imię Świdnica – płyń po morzach i oceanach, nieś sławę polskich robotników, stoczniowców i marynarzy, przynieś chlubę banderze polskiej.” Pierwszą rzeczą, jaka rzuciła mi się w oczy, gdy odwiedziłem panią Danutę w jej mieszkaniu, były afrykańskie rzeźby i maski zdobiące jej pokój, na swój sposób piękne i… czarne jak Afryka. Obok na ścianie […]
Pankracy Geier renesansowy poeta i teolog, chociaż bezpośrednio nie był związany ze Świdnicą, zasługuje na naszą uwagę, jako autor jednego z najstarszych znanych nam utworów poetyckich, w którym znajduje się wzmianka o naszym mieście, a którego fragment zamieszczam poniżej: „Wielkim się w siłę wojenną dzik pokazuje świdnicki, Gdy most zwodzony opada i wierny mieszczanin otwiera […]
Pierwsze starania o wyrażenie zgody na erygowanie parafii dla ludności prawosławnej zamieszkałej w stolicy ziemi świdnickiej miały miejsce rzekomo jeszcze w roku 1947. Ostatecznie parafia w Świdnicy powstała dopiero w 1965 roku, ale już na początku lutego 1955 roku Kancelaria Biskupia informowała księdza Eugeniusza Lachockiego (1907-1985), proboszcza parafii w Malczycach, o decyzji biskupa Stefana (Rudyk) […]
W początkach XIX wieku przy Kościele Pokoju zatrudnionych było pięciu duchownych. Najwyższym rangą był pastor prymariusz, będący nieraz i superintendentem to znaczy zwierzchnikiem duchownych ewangelickich określonego terytorium. Nieco niższą rangę miał pastor senior. W kolejności rang był jeszcze pastor archidiakon, diakon i drugi diakon. Każdy z wymienionych pastorów miał określone obowiązki i własne mieszkanie. Pastor […]
Zawiszowska parafia powstała z części wydzielonej, rozległej świdnickiej parafii pod wezwaniem św. Józefa Oblubieńca. Założycielem parafii, jej pierwszym organizatorem i budowniczym był ksiądz prałat Stanisław Pasyk. Działkę pod nowy ośrodek duszpasterski z kościołem jako główną budowlą kupił ks. prałat S. Pasyk 14 grudnia 1988 roku Z kupnem nie było problemów – Urząd Miejski w Świdnicy […]
Pisownia oryginalna. Trzecia kolumna na podstawie „Zestawienia nazw ulic polskich i parków” oraz „Historii nazw miejscowości w latach 1945-2006 + XVIII w.” autorstwa Wiesława J. Raszkiewicza. Spis nadesłał: Krzysztof Królik. Opracował: Przemysław Tarłowski. Korekta: Wiesław J. Raszkiewicz. Świdnica, wrzesień 2014 r. CENTRALA AUTOMATYCZNA Abonenci, załączeni do centrali automatycznej w Świdnicy, uzyskują połączenie między sobą po wybraniu tarczą […]
Piłkarskie afery związane z „drukowaniem” meczów nie są wymysłem czasów współczesnych. Istnieją chyba od początku piłki nożnej. Niechlubną kartę zapisała też pod tym względem „Polonia” Świdnica i to na początku swojej historii. Był rok 1947. Drużyna piłkarska „Polonii” Świdnica po niecałych dwóch latach istnienia odniosła wielki sukces, zdobywając Mistrzostwo Dolnego Śląska. Zadecydował o tym mecz […]
Osoby, które pisują na temat dziejów naszego miasta, można zaliczyć do jednej z trzech grup. Do pierwszej należą ci, którzy mają krytyczny stosunek do swojej twórczości. Np. przed drukiem teksty swoje przedkładają niektórym swoim przyszłym czytelnikom do oceny i wdzięczni są za poprawki i rady. Ci autorytatywni przedstawiciele czytelników czytają maszynopis nanosząc poprawki rzeczowe czy […]
W zbiorach Horsta Adlera z Ratyzbony znajduje się udostępniony mi maszynopis zawierający sprawozdanie z działalności niemieckiej Caritas, która w latach powojennych działała w Świdnicy. Według tego sprawozdania, początek planowego wysiedlania Niemców ze Świdnicy przebiegał następująco: W poniedziałek 22 lipca (według innych źródeł w niedzielę 21 lipca) 1946 roku w Świdnicy wywieszono plakaty z nakazem stawienia […]
Prawo obowiązujące w czasie zakończenia wojny trzydziestoletniej zezwalało cesarzowi niemieckiemu na zmuszenie poddanych aby w należących do cesarza krajach przyjęli wiarę katolicką albo wyemigrowali. Groziło to prawie zupełnym wyludnieniem zniszczonych już wojną tak zwanych księstw dziedzicznych, między innymi świdnickiego, jaworskiego i głogowskiego, w których prawie wszyscy mieszkańcy wyznawali wiarę ewangelicką. Wyludnienie groziłoby pozbawieniem cesarza dochodów […]
Czy można sobie wyobrazić historię miasta i jego mieszkańców bez literatury? Można. Ale o ile uboższa będzie wtedy tkanka miejska tkana z pokolenia na pokolenie za pośrednictwem różnych narracji odwołujących się do odmiennych mediów – artykułów naukowych, eseistycznych wywodów, zdjęć czy map i filmów. Literatura towarzyszy historii miasta od 1945 roku. Zapraszamy na spacery tematyczne […]
W połowie września 2011 roku niezwykle cenny dar przekazał do Muzeum Dawnego Kupiectwa – za pośrednictwem Nowego Tygodnika Świdnickiego – świdniczanin Edward Wolfram. Jest on synem znanej i zasłużonej pionierki naszego miasta Eugenii Wolfram (1913-2000). „Przeczytałem w Nowym Tygodniku Świdnickim o akcji redakcji związanej z gromadzeniem pamiątek i zdjęć mieszkańców Świdnicy, które zostaną później umieszczone […]
Giennadij Jakowlewicz Skorikow, kierownik projektów multimedialnych i kierownik filmoteki w Centrum Naukowo-Metodycznym Informatyzacji Nauczania w Sankt Petersburgu. Tekst powstał w 2007 roku. Niemieccy koledzy W naszym rodzinnym albumie zachowała się niewielka amatorska fotografia, na której przedstawiona jest niemiecka mama z trójką dzieci oraz, w drugim rzędzie, czterech młodzieńców. To zdjęcie w 1947 roku podarowała nam […]
Projektantem gmachu świdnickiego więzienia, a między innymi także i wspaniałego gmachu Teatru Wielkiego we Lwowie, był Polak, architekt Zygmunt Gorgolewski. Urodził się w Solcu w powiecie bydgoskim (obecnie Solec Kujawski) 14 lutego 1845 roku. W latach 1866-1871 studiował na Akademii Budownictwa w Berlinie, gdzie potem był wykładowcą. Projektował szereg budowli, między innymi pałace królewskie. Od […]
W okresie wczesnego średniowiecza rejon Świdnicy zamieszkiwany był przez słowiańskie (lechickie) plemię Ślężan. Handlowa osada słowiańska istniała tu już w X w., która z czasem nabrała charakteru centrum handlowego. Ok. 990 r. Śląsk został zajęty przez jednoczyciela ziem lechickich, księcia Polan Mieszka I i wszedł w skład państwa Polskiego, w którego skład wchodził formalnie do […]
W początkach lat powojennych bardzo znaną osobą w Świdnicy była Felicja Strzemboszowa. Nazywano ją „Madame Kultura”. Miała funkcję kierowniczki Wydziału Kultury w Zarządzie Miejskim. Prawdopodobnie spokrewniona lub spowinowacona była z profesorem Adamem Strzemboszem, który po 1989 roku był wiceministrem sprawiedliwości, a potem pierwszym prezesem Sądu Najwyższego i z jego bratem profesorem Tomaszem Romualdem Strzemboszem (1930-2004), […]
Pierwsze lata po zakończeniu II wojny światowej były okresem odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych. Trwała walka o kształt ustrojowy Polski oraz o jej miejsce w ówczesnej Europie i świecie. Dziś z perspektywy czasu wiadomo, że wszystko było już wówczas przesądzone, a o kierunku przeobrażeń kraju zdecydowały z jednej strony postanowienia zawarte w Jałcie i Poczdamie, […]
Najstarsze zachowane w archiwum Świdnickiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Świdnicy Sp. z o.o. (ŚPWiK) projekty oczyszczalni ścieków przy ulicy Komunalnej (dawnej Feldweg nach Texas, Weg nach der Ziegelei Texas, Texasstrasse – nazwa wzięła się od pobliskiej cegielni parowej „Texas”, powstałej w 1850 roku, dziś w tym miejscu znajduje się staw potocznie zwany „Hycel” lub […]
Na bezimiennym obecnie wzgórzu o wysokości 455 metrów nad poziomem morza (do zakończenia drugiej wojny światowej nosiło ono nazwę Tartschenberg, bądź też Wilhelmshöhe), na południowy-wschód od Lutomi Górnej, stoi, częściowo zniszczony, pomnik o neogotyckiej formie wykonany z piaskowca. U podnóża wspomnianego wzgórza, po jego północno-zachodniej stronie płynie potok Miła. Wymieniony pomnik został wystawiony w 1862 […]
Na przestrzeni ostatnich 100 lat Świdnica znacząco zmieniła swoje granice tylko jeden raz, gdy z dniem 1 stycznia 1955 r. została do niej włączona wieś Kraszowice. W tym samym czasie powiat świdnicki przechodził, w ramach ogólnych reform administracji, kilka poważnych zmian – od przesuwania granic i reorganizacji wewnętrznej struktury aż po okresową likwidację tego stopnia […]
11.02.2011 Cz. I – Z nazwami ujętymi w urzędowych wykazach, mapach i publikacjach. Symb. Nazwa urzędowa Inne nazwy polskie Nazwa niemiecka Opis 1 2 3 4 5 55 0000 Bystrzyca Bystrzyca Świdnicka (2) Bystrzyca Górna (2) Weistritz l.d. Odry; od Bartnicy przez Świdnicę, Panków, Zalew Mietkowski; u. Wrocław-Pracze 55 0100 Potok C (*) l.d. Bystrzycy; […]
Gdy Manfred von Richthofen ostatni raz przed śmiercią odwiedził Świdnicę, która nie była miejscem jego urodzenia, ale jego „małą ojczyzną”, zarząd miasta wręczył mu kosz kwiatów, w którym znajdował się także mały dąb. Manfred wypowiedział wtedy życzenie, aby to małe drzewko zasadzić w parku. Ponieważ drzewko to niezbyt się rozwijało, zasadzono na wiosnę 1918 roku […]
Na terenie naszego miasta, w okresie rozkwitu przemysłu zegarowego, istniało kilkanaście różnego rodzaju przedsiębiorstw produkcyjnych, które wyspecjalizowały się w wytwarzaniu i dostawie wszelkiego rodzaju skrzyń oraz innych elementów drewnianych na potrzeby działających tutaj spółek zegarowych. Wprawdzie funkcjonujące na terenie Świebodzic duże fabryki zegarów (tj. koncern G. Beckera, fabryka H. Endlera, Germania, A. Willmann czy Concordia) […]
Wilhelm Sabath należy do mało znanych producentów czasomierzy w historii świebodzickiego przemysłu zegarowego. Na temat jego firmy zachowało się niewiele przekazów źródłowych, na podstawie których można by było zobrazować działalność oraz przedstawić pełny zakres produkcji. Naszego bohatera można z całą pewnością uznać też za dość kontrowersyjną postać w dziejach „frejburskich” zegarów, gdyż jego metody sprzedaży […]
Ciekawym przykładem poznawania historii jest uwieczniona na fotografiach przedwojenna laska turystyczna, na której znajduje się kilkanaście metalowych plakietek. Każda z nich przedstawia w sposób graficzny pewną atrakcję turystyczną, jaką zwiedził i chciał upamiętnić na lasce jej właściciel. Z czasem zamocowana na trzonku laski zgromadzona kolekcja: „mogła wywołać zachwyt i nutkę zazdrości u innych wędrownych turystów”. […]
Na terenie, który dziś zajmuje Fabryka Wagonów „Świdnica” S.A., działał do r. 1945 najnowocześniejszy na Dolnym Śląsku zakład naprawczy wagonów towarowych (Reichsbahnausbesserungswerk). Budowę zakładu planowano już przed pierwszą wojną światową. W drugiej połowie XIX stulecia rozbudowywano intensywnie linie kolejowe na Śląsku. Wymagało to dbałości o park wagonowy. Istniejące we Wrocławiu i w Gliwicach zakłady naprawiające […]
Powstanie przemysłu w Żarowie (do 1945 roku Saarau) ma bezpośredni związek z powstałą na początku lat 40. XIX wieku linią kolejową Wrocław-Świebodzice i jednym z jej budowniczych – Carlem Friedrichem Kulmizem, urodzonym w 1809 roku w Jaworze porucznikiem 5. brygady artylerii polowej w Świdnicy. Ze względu na stan zdrowia Kulmiz zrezygnował ze służby wojskowej, założył […]
Jeżeli pod pojęciem świdniczanin rozumieć będziemy osoby, które nie tylko urodziły się w Świdnicy, ale również i te, które w naszym mieście przez dłuższy czas przebywały uczęszczając na przykład do świdnickich szkół, to świdniczaninem jest również i Friedrich Wilhelm Wolff. Jemu to Karol Marks (1818-1883) w pierwszym tomie słynnego „Kapitału” dedykował następujące, drukowane we wszystkich […]
Szczególnie po r. 1989 ukazało się wiele publikacji o Świdnicy: informatory miejskie, przewodniki, monografie, albumy, katalogi wystaw, artykuły, tłumaczenia utworów niemieckich itp. W większości z tych pozycji występują liczne błędy rzeczowe i językowe, nawet i ortograficzne. Np. błędnie podane są dane geograficzne o położeniu Świdnicy i wysokościach, na których leży, błędy są w datach, nazwach […]
Świdnica, 27 października 2011 r. Wykaz alfabetyczny na podstawie: – „Księgi Pochowanych na cmentarzu wojskowym A.R. w Świdnicy” – opisanych 77 nagrobków spośród ogółem znajdujących się tam 251 nagrobków, w większości bezimiennych, z napisem „BEЧHAЯ ПAMЯTЬ ГEPOЮ 1945” Oznaczenie lokalizacji nagrobków: L – po lewej stronie i P – po prawej stronie kolejne rzędy narastająco […]
Świdnica, 27 października 2011 r. Rozbieżności w zawartości i pisowni danych osobowych w 3 źródłach informacji: – Księga pochowanych z informacją o lokalizacji (po polsku) – „Księga” – Księga pochowanych – skorowidz (po polsku) – „Skorowidz” – Istniejące nagrobki – „Nagrobki” 1. Porównanie ilościowe a) „Księga” zawiera nazwiska 81 osób b) „Skorowidz”, który jest pochodny […]
Rajd w swojej historii miał kilkukrotnie zmienianą nazwę: 1972-1977 – Rajd Elmot 1978-1979 – Dolnośląski Rajd Elmot 1980-1986 – Rajd Elmot 1987-1991 – Międzynarodowy Rajd Elmot 1992-2005 – Rajd Elmot 2006-2008 – Rajd Elmot-Remy 2009 – Rajd Elmot-KRAUSE 2010 – KRAUSE Rajd Elmot 2011-2022 – Rajd Świdnicki-KRAUSE 2023-2024 – Rajd Świdnicki Edycja Rok Zwycięzcy Samochód […]
Richard Wolf urodził się 19 lipca 1900 roku w Lądku Zdroju (wówczas Bad Landeck). Podczas pierwszej wojny światowej był uczniem świdnickiej preparandy, to jest szkoły przygotowującej do nauki w seminarium nauczycielskim, która mieściła się na rogu dzisiejszej ulicy Wałbrzyskiej i ulicy Armii Krajowej. W Świdnicy mieszkał na stancji. Wspomnienia z pobytu w naszym mieście zawarł […]
Przed pierwszą wojną światową, w Świdnicy przy dzisiejszej ulicy generała Władysława Sikorskiego 19, w willi rodziców mieszkał baron Manfred von Richthofen, który poległ 21 kwietnia 1918 roku. Wykreowany został na bohatera wojennego Niemiec ponieważ jako lotnik w walkach powietrznych zestrzelił aż 80 samolotów alianckich, co wtedy było absolutnym rekordem. Toteż już w początkach rządów kanclerza […]
Ojciec jego był prawnikiem, matka – Ormianką, a dziadek właścicielem ziemskim. Urodził się 8 sierpnia 1899 roku we Lwowie. Ukończył czwarte gimnazjum lwowskie, do którego uczęszczał wtedy też znany później pisarz Jan Parandowski. W 1917 roku złożył egzamin dojrzałości i rozpoczął służbę wojskową w armii austro-węgierskiej. Od 1919 roku służył w Wojsku Polskim i uczestniczył […]
Rycerskie dzieje Świebodzic Świebodzice 2014 Stan rycerski odegrał znaczącą rolę w dziejach dawnych Świebodzic. Wielu badaczy uważa, że powstanie naszego miasta powinno łączyć się dzisiaj z napływem na te tereny osadników i rycerzy, którzy szukając lepszych warunków życia i możliwości szybkiego wzbogacenia się, bardzo chętnie osiedlali się tutaj już w XIII stuleciu. Oczywiście zachętę dla […]
Powiat świdnicki leży w zlewniach 3 lewych dopływów Odry – Bystrzycy, Cichej Wody i Kaczawy. Główne nasze dopływy Bystrzycy, to Piława (przez Krzyżową, Pszenno), Jabłoniec (przez Zawiszów, Bagieniec), Czarna Woda (przez Zebrzydów, Strzelce) i Strzegomka (przez Strzegom, Żarów), a z kolei największym dopływem Strzegomki jest Pełcznica (przez Świebodzice, Pasieczną). Cicha Woda ma u nas tylko […]
Według „Księgi rzemiosła polskiego” wydanej 1949 roku. Świdnica, grudzień 2011 r. Świebodzice Lp Rzemiosło Nazwisko i imię Adres według nazw 2011 r. Adres w Księdze 1949 r. 1. Dekarz Falkiewicz Jan Kolejowa 25 Kolejowa 25 2. Kominiarz Skrzyszewski Julian Żeromskiego 2 Zamkowa 2 3. Kominiarz Żurakowski Wacław Ofiar Oświęcimskich Pełcznica, Kościuszki 27 4. Kołodziej Koncewicz […]
Według „Księgi rzemiosła polskiego” wydanej 1949 roku. Świdnica, grudzień 2011 r. Świdnica Lp Rzemiosło Nazwisko i imię Adres według nazw 2011 r. Adres w Księdze 1949 r. 1. Betoniarstwo Wiktor Adam Okrężna 2 Okrężna 2 2. Malarz Orzeski Stanisław Franciszkańska 1 Jadwigi 1 3. Malarz Welczer Mendel Spółdzielcza 29 Kupiecka 29 m. 15 4. Malarz […]
22 stycznia 1855 roku w Świdnicy urodził się Żyd Albert Ludwig Sigesmund Neisser. Jego ojcem był lekarz Moritz Neisser (1820-1896), matka Louise Lossen (1819-1855) zmarła wkrótce po narodzinach Alberta. Młody Neisser, wychowywany przez macochę rozpoczął edukację w szkole ludowej (czyli podstawowej) w Ziębicach. W 1869 roku podobno przyjął chrześcijaństwo w formie wyznania ewangelickiego. We Wrocławiu […]
W dniu 27 maja 1568 r. Franciszek Freund, syn burmistrza Świdnicy, udał się z młodym szlachcicem Hansem von Rasselwitz na biesiadę. Odbywała się ona w domu patrycjusza Hansa Fuchsa na rynku. Z nieznanej przyczyny doszło tam do sprzeczki, a gdy wino rozgrzało obecnych, rozpoczęła się bójka. Zginął w niej rycerz Henryk von Reichenbach, zwany Bieler, […]
W 1825 roku, w żydowskiej rodzinie urodził się w naszym mieście Siegismund (czyli Zygmunt) Asch. Jego rodzice mieszkali w Świdnicy, tu urodziła się jego matka Julia Beate de domo Prinz. Ojciec Siegismunda, Joseph Asch – syn drukarza, pochodził z Gliwic i miał własny sklep z fajansem i antykami. Byli to skromni ludzie, zbyt biedni, by […]
Śladami świebodzickich zabytków Wydanie II poprawione i uzupełnione Świebodzice 2015 Książka „Śladami świebodzickich zabytków” jest pierwszym tak obszernym wydaniem poświęconym obiektom zabytkowym tych okolic. Jej wydanie zostało poprzedzone wieloletnimi badaniami naukowymi oraz gromadzeniem źródłowych informacji na temat Świebodzic i okolicznych miejscowości (Dobromierza, Mokrzeszowa, Olszan, Szymanowa, Strugi, Witoszowa, Starego Jaworowa, Lubiechowa i innych). Przy czym opisując […]
Pisownia oryginalna. Trzecia kolumna na podstawie „Zestawienia nazw ulic polskich i parków” oraz „Historii nazw miejscowości w latach 1945-2006 + XVIII w.” autorstwa Wiesława J. Raszkiewicza. Spis wydany przez Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”. Nadesłał: Krzysztof Królik. Opracował: Przemysław Tarłowski. Korekta: Wiesław J. Raszkiewicz. Świdnica, listopad 2014 r. N dla abonentów. C dla rozmównicy. Numer […]
Spis wydany przez Śląski Zespół Wydawniczy w 1947 roku. Autor: Stefan M. Kuczyński. Nadesłał: Krzysztof Królik. Opracował: Przemysław Tarłowski. Świdnica, lipiec 2013 r. ŚWIDNICA RZEMIEŚLNICY Nazwisko i imię Adres PIEKARZE: Adamus Jan Pszenów 65 Baca Edward Seifersdorf, gm. Schönbrunn 28 Badylak Walenty Konradówka Wiejska 17c Badzioch Edmund Kazimierza Pułaskiego 17 Barakko Romuald Rusko, gm. Żarów […]
44 Spis telefonów województwa wałbrzyskiego 1977/1978 – Świdnica Śląska. Pisownia oryginalna. Trzecia kolumna na podstawie „Zestawienia nazw ulic polskich i parków” oraz „Historii nazw miejscowości w latach 1945-2006 + XVIII w.” autorstwa Wiesława J. Raszkiewicza. Spis wydany przez: Centralę Zaopatrzenia Poczty i Telekomunikacji – Warszawa 1976. Kolekcja: Portal „Świdnica – Moje Miasto”. Opracował: Przemysław Tarłowski. Świdnica, sierpień […]
Pisownia oryginalna. Trzecia kolumna na podstawie „Zestawienia nazw ulic polskich i parków” oraz „Historii nazw miejscowości w latach 1945-2006 + XVIII w.” autorstwa Wiesława J. Raszkiewicza. Spis wydany przez: Przedsiębiorstwo Państwowe Poczta Polska Telegraf i Telefon. Wydawnictwa Komunikacyjne. Spis nadesłał: Krzysztof Królik. Opracował: Przemysław Tarłowski. Świdnica, kwiecień 2017 r. N (dla abonentów) C (7-21 dla […]
Pisownia oryginalna. Trzecia kolumna na podstawie „Zestawienia nazw ulic polskich i parków” oraz „Historii nazw miejscowości w latach 1945-2006 + XVIII w.” autorstwa Wiesława J. Raszkiewicza. Spis nadesłał: Krzysztof Królik. Opracował: Przemysław Tarłowski. Korekta: Wiesław J. Raszkiewicz. Świdnica, grudzień 2014 r. N dla abonentów. C dla rozmównicy. Numer Nazwa, adres Nazwa ulicy/miejscowości według nazw 2012 r. 0 […]
Spółka Sölch und Jäckel (S&J) należy do tych nielicznych w historii świebodzickiego przemysłu zegarowego, które mimo licznych zawirowań i dużej konkurencji na lokalnym rynku, potrafiły nie tylko sprostać wielu wyzwaniom, ale też zaliczały się – dzięki sprawnemu zarządzaniu – do bardzo dynamicznie rozwijających się przedsiębiorstw zegarowych działających na terenie dawnych Świebodzic. Firma założona została w […]
Niniejszy artykuł to IV rozdział pracy magisterskiej pani Katarzyny Magdaleny Kowalskiej pt. „Stan wojenny w Polsce w latach 1981–1983”. 1. Relacja Marka Kowalskiego Działalność Marka Kowalskiego w związkach zawodowych rozpoczęła się we wrześniu 1980 roku, kiedy współtworzył w zakładzie pracy, to jest: w Świdnickiej Fabryce Urządzeń Przemysłowych w Świdnicy (ŚFUP) wolne związki zawodowe. Pomagał On […]
Na dawnych wschodnich rubieżach Rzeczpospolitej, na terenie obecnej Ukrainy a wówczas Związku Sowieckiego, w obwodzie żytomierskim, we wsi Koszelówka urodził się 1 października 1926 roku Stanisław Kownacki. Wywodził się z drobnej szlachty polskiej herbu Suche Komnaty, osiadłej przed wiekami w dawnym województwie kijowskim. Za czasów prześladowań stalinowskich, w latach trzydziestych XX wieku, „kułacka” rodzina Kownackich […]
Na mocy pokoju westfalskiego, który został podpisany w 1648 roku niektóre śląskie księstwa – legnickie, brzeskie, wołowskie, ziębickie i oleśnickie oraz miasto Wrocław otrzymały wolność religijną. Nie dotyczyła ona ewangelickich mieszkańców tak zwanych księstw dziedzicznych: świdnicko-jaworskiego oraz głogowskiego. Jednak w układzie pokojowym ustalono, że w stolicach tych księstw zostaną wybudowane kościoły – po jednym w […]
W odległości około trzech kilometrów na północny wschód od centrum Świdnicy jest osiedle domków jednorodzinnych zwane potocznie „Kolonia”. W latach siedemdziesiątych XX wieku zostało ono rozbudowane, przy czym wytyczono nowe ulice. Oznaczono je imionami i nazwiskami działaczy polskiego ruchu robotniczego, którzy już w okresie międzywojennym byli komunistami. Pierwszą ulicę nazwano ulicą Tadeusza Głąbskiego (obecnie ul. […]
Wrześniowa niedziela roku 1973. Msza święta „u Józefa” w Świdnicy. Mrowia narodu nie mogły pomieścić skromne mury poklasztornego, parafialnego „małego kościółka”: wierni modlili się stojąc na ulicy Karola Marksa (obecnie ulica Kotlarska) i we wszystkich „zakamarkach” przylegających do nawy głównej świątyni. Przy ołtarzu rosły, młody kapłan przepraszał parafian za niewygody i informował, że, być może, […]
Fundacja klasztoru franciszkanów w Świdnicy – przed 1249 rokiem. Klasztor franciszkański konwentualny w Świdnicy powstał bardzo wcześnie, bo praktycznie na samym początku przybycia franciszkanów na Śląsk. Bliskość z Czechami, które już w latach 20. XIII wieku stały się polem gorliwej działalności misyjnej nowego zakonu oraz szybki rozwój gospodarczy miast śląskich w tym Świdnicy sprzyjały szerzeniu […]
Dwudziestego lutego 2010 roku minęło dokładnie pięćdziesiąt lat od szczególnego wydarzenia w dziejach naszego miasta. Samej Świdnicy dotyczy to jednak tylko tematycznie, bo terytorialnie odległe było o kilkaset kilometrów. W Szczecinie odbyła się ceremonia chrztu i wodowanie statku Polskich Linii Oceanicznych. Otrzymał on nazwę… „Świdnica”. Przypomnijmy jego historię. ZŁOTE LATA Przełom lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych […]
Od jesieni 1929 r. partia Adolfa Hitlera, Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotnicza (NSDAP) zwiększyła szeregi swoich zwolenników. Wykazały to wybory do sejmu Rzeszy (Reichstagu) z 14 września 1930 r. Wybory te jeszcze w dniu 28 maja 1928 r. dały hitlerowcom jedynie 1,94% głosów, a socjaldemokratom 31,7%. Teraz hitlerowcy uzyskali już 26,8% głosów, a socjaldemokraci – tylko […]
Ponad sto lat temu urodził się Stanisław Wiechecki, bardziej znany jako Wiech. Był „ojcem” między innymi Teofila Piecyka, szwagra Piekutoszczaka, Maniusia Kitajca czy Szmai. Ich przygody, prawdziwe i zmyślone, opisał Wiech w wielu felietonach a także książkach, w których bohaterowie posługują się charakterystyczną warszawską gwarą. Jednymi z bardziej znanych i popularnych, są przygody Maniusia Kitajca […]
30 stycznia 1933 r. Adolf Hitler został kanclerzem Niemiec i w ciągu kilku miesięcy, łamiąc zasady demokracji, wraz ze swoimi zwolennikami przejął całą władzę w państwie. Wkrótce zakazano działalności, poza NSDAP, innych partii politycznych i wszystkie ważniejsze stanowiska w Niemczech przejęli narodowi socjaliści. Zmiany te dotyczył również Świdnicy, gdzie już w kwietniu 1933 r. pozbawiono […]
Bogactwo i znaczenie gospodarcze Śląska od wieków „zachęcało” sąsiadujące z nim kraje do jego zawładnięcia. Śląsk, a z nim i Świdnica, wielokrotnie zmieniał przynależność państwową. Od 1526 r. stał się jedną z prowincji wchodzących w skład monarchii Habsburgów. Położenie Śląska w pobliżu centrów kulturowych Europy przyczyniało się do szybkiego przenikania do tego regionu różnego typu […]
Wybory do parlamentu Rzeszy (Reichstagu) w dniu 5 marca 1933 r. nie przyniosły partii hitlerowskiej absolutnej większości. Umożliwiły jednak jej osiągnięcie większości w koalicji z Niemieckonarodową Partią Ludową. Wyniki wyborów w Świdnicy były następujące: NSDAP – 44,9%, Niemieckonarodowa Partia Ludowa – 10,1%, Socjaldemokratyczna Partia Niemiec – 23,2%, Partia Centrum – 13,7%, Komunistyczna Partia Niemiec – […]
Świdnicka gmina wyznaniowa żydowska, w średniowieczu mniej ważna tylko od wrocławskiej, powstała w drugiej połowie XIII wieku, gdy wraz z rozwojem miasta napłynęła do niego odpowiednio liczebna grupa wyznawców religii mojżeszowej. Rosnąca politycznie i gospodarczo rola Świdnicy w XIV wieku dawała możliwość zaangażowania się w handel, co przyciągało Żydów z różnych obszarów. W ciągu drugiej […]
Jakiś czas temu do zbiorów potocznie zwanego „Muzeum Adlera” w niemieckiej części Zgorzelca trafił niemiecki przekład fragmentu dziennika, który we wrześniu 1939 r. pisał w szpitalach świdnickich pewien polski oficer wzięty do niewoli. Dziennik jego został prawdopodobnie poddany cenzurze celem sprawdzenia, czy nie zawiera treści szpiegowskich. W tym celu przetłumaczono go z języka polskiego na […]
Gdy w 1992 roku przemianowywano niektóre ulice w Świdnicy, wydawało się oczywistym, iż patronem jednej z nich zostanie jeden ze sławniejszych świdniczan – Benjamin Schmolck (W źródłach nazwisko to często występuje też w formie Schmolcke) – ksiądz, poeta, którego pieśni znane były już następnego dnia po powstaniu. Jego popularność nie miała wymiaru lokalnego, lecz przeciwnie, […]
W czasach „komuny” wydawało się – a tak zwani święci naiwni wierzyli w to święcie! – że gdy padnie „czerwony reżim” i szczeźnie państwowa cenzura, i nastaną czasy „wolnej i niezależnej” prasy, telewizji, radia i WIELKIEJ WOLNOŚCI JAWNEJ, razem z nastałą ERĄ SZCZĘŚLIWOŚCI WIECZNEJ zginie, przepadnie na wieki, jak zły sen, ulotna, pokątna twórczość zawodowych […]
W ciągu wieków w źródłach odnotowano szereg powodzi nawiedzających Świdnicę. Pierwsza wzmianka o powodzi dotyczy 14 sierpnia 1464 r., kiedy to przez trzy dni i trzy noce nieustannie padało, w następstwie czego Bystrzyca zerwała most przy dzisiejszej ulicy Westerplatte. W tym samym wieku, na Zielone Świątki 1493 r. obfite opady deszczu spowodowały zalanie różnych położonych […]
Niewielu świdniczan pamięta, że na pierwszym statku wybudowanym po 1945 roku w polskich stoczniach s/s* „Sołdek”, zamontowane zostały urządzenia ze Świdnickiej Fabryki Urządzeń Przemysłowych (ŚFUP). Historia ta rozpoczęła się w 1946 roku, kiedy podjęto decyzję o budowie w Polsce statków pełnomorskich. S/s „Sołdek”, masowiec o napędzie parowym, był prototypem serii dwudziestu dziewięciu rudowęglowców typu B30, […]
Jednym z całego szeregu widocznych skutków rewolucji przemysłowej XIX stulecia był gwałtowny wzrost liczby ludności miejskiej, która chcąc skuteczniej wówczas określać oraz kształtować rozwój lokalnego życia społecznego, spontanicznie i na zasadzie dobrowolności zrzeszała się w różnego rodzaju towarzystwach. Rozrastające się bogactwo rozmaitych form życia społecznego miało swoje nadzwyczaj wyraziste odbicie w rosnącej z roku na […]
W średniowieczu, głównie przed sądami miejskimi, zawierano tak zwane układy pojednawcze (po łacinie compositum) pomiędzy zabójcą, a krewnymi czy powinowatymi jego ofiary. Układy te wpisywano do ksiąg miejskich i przechowywano w archiwum ratuszowym. W świdnickim archiwum miejskim księgi przetrwały przynajmniej do końca drugiej wojny światowej, a niektóre układy odpisano z nich i opublikowano drukiem już […]
Horst Adler z Ratyzbony udostępnił mi kopię niemieckiego rękopisu zawierającego przyczynki do dziejów Świdnicy w XIX wieku. Rękopis ten jest opisem dziejów rodziny Kauffmannów, żydowskich przedsiębiorców związanych z przemysłem tekstylnym Dolnego Śląska. Autorem rękopisu jest Salomon Kauffmann, urodzony w Świdnicy 11 grudnia 1824 roku, syn Meyera. Zmarł on we Wrocławiu 21 sierpnia 1900 roku i […]
Dla mnie 29. Wrocław Maraton Hasco-Lek rozpoczął się już 1 lipca 2011 r., chociaż rozegrany został dopiero 11 września. 1 lipca to początek mojego urlopu i rozpoczęcie specjalnych przygotowań do tego biegu. Decyzje o tym, że będę startował podjąłem w czerwcu nikomu nic nie mówiąc. W pięknych lasach moich rodzinnych stron (Wielkopolska) trenowałem, biegając codziennie […]
Świebodzice, miasto w cieniu swastyki Świebodzice 2012 Świebodzice, miasto w cieniu swastyki. Wydanie II poprawione i uzupełnione Świebodzice 2015 II wojna światowa stanowi dosyć istotny moment w dziejach tych okolic. Nasze miasto po blisko 600 latach ponownie weszło w skład państwa polskiego i rozpoczęło nowy rozdział w swojej historii. Pomimo tak doniosłego przełomu, Świebodzice nie […]
Chyba żadne inne przedsiębiorstwo w historii świebodzickiego przemysłu zegarowego nie wyprodukowało tak wielu i cieszących się tak dużym powodzeniem zegarów w stylu wiedeńskim jak właśnie Concordia (niem. Regulator-Uhren-Fabrik Concordia). Wysoka jakość tutejszych produktów wynikała z bardzo prostego założenia. Firma chcąc utrzymać się na bardzo konkurencyjnym rynku i sprostać wymaganiom swoich klientów, musiała tworzyć produkty w […]
Fortuna oraz Borussia są kolejnymi spółkami zegarowymi, które ze zmiennym szczęściem funkcjonowały na terenie Świebodzic. Były to raczej niewielkie przedsiębiorstwa i nie odegrały one zbyt znaczącej roli w historii świebodzickiego przemysłu zegarowego. Ze względu na zbyt dużą konkurencję na lokalnym rynku nie utrzymały się zbyt długo w zegarowym biznesie i po kilku latach swojej działalności […]
Po drugiej wojnie śląskiej (1744-1745) na polecenie króla Prus Fryderyka II Świdnica została silnie umocniona. Wokół miasta wybudowano pięć fortów oraz szereg innych dzieł obronnych i stało się ono silną twierdzą. Jej znaczenie doceniały walczące w następnej wojnie strony (1756-1763) – kiedy to była ona czterokrotnie oblegana. W pobliżu miasta miały miejsce wydarzenia mogące zadecydować […]
Przed głównym wejściem do północnej (bocznej) nawy świdnickiej katedry na tablicy ogłoszeń znajduje się interesujący rysunek. Przedstawia on wieżę katedry, obok której rocznymi datami zaznaczono kolejne etapy jej budowy. Rysunek pochodzi z pierwszego polskiego przewodnika po kościele parafialnym pod wezwaniem św. Stanisława i św. Wacława (24 lutego 2004 roku papież Jan Paweł II podniósł świątynię […]
Dzieci zamieszkałych po wojnie Niemców świdnickich nie uczęszczały do żadnych szkół. Niektóre były nauczane dorywczo czytania i pisania przy sposobności nauki religii, co dokonywało się jednak w konspiracji. Dopiero 24 października 1951 r. za zezwoleniem władz oświatowych otwarto siedmioklasową szkołę podstawową z niemieckim językiem nauczania dla około sześćdziesięciu dzieci niemieckich mieszkających w Świdnicy. Początkowo szkoła […]
Co roku na Boże Narodzenie w świdnickim kościele pw. świętych Stanisława i Wacława, w kaplicy św. Ignacego Loyoli, zwanej też kaplicą Matki Boskiej Częstochowskiej, ustawiana jest piękna szopka z figurami prawie ludzkiej wielkości. Została ona wykonana w latach 1924-1926 przez artystę rzeźbiarza Adolfa Thamma z Nysy. Nabył ją ówczesny ksiądz proboszcz dr Georg Schmidt już […]
Za poprzednika ewangelickiego szpitala w Świdnicy chyba można uznać szpital prywatny, założony 1 stycznia 1844 roku w jakimś budynku przy dzisiejszym placu świętej Małgorzaty. Leczyli się w tym szpitalu głównie uczniowie i czeladnicy rzemieślniccy oraz służący i służące bogatszych mieszczan. Cechy i pracodawcy płacili za nich stale pewną określoną kwotę, co można przyrównać do dzisiejszej […]
Staraniem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej (ŚZŻAK) Obwód Świdnica – którego prezesem był Józef Broda – w niedzielę 22 września 1996 roku, o godzinie 12.30, w kościele pod wezwaniem, Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski na osiedlu Młodych odbyła się podniosła, patriotyczno-narodowa uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej, poświęconej żołnierzom Armii Krajowej (AK). Na uroczystość przybyła liczna rzesza […]
Na ścianie pałacu w Grodziszczu umieszczona była tablica z napisem o następującej treści: „Od 1 do 6 czerwca 1813 r. była tutaj kwatera główna sojuszniczych monarchów. Obecni byli: car Rosji Aleksander I, król Prus Fryderyk Wilhelm III, książę pruski Wilhelm i generałowie Blücher, Gneisenau oraz Barclay de Tolly”. Wspólny pobyt cara Rosji i króla Prus […]
Firma o nazwie „Kontaktwerke GmbH”, która niegdyś funkcjonowała przy ulicy Strzegomskiej (niem. Striegauerstrasse 21)(1) w Świebodzicach, jest obecnie uważana za jedną z kontrowersyjnych i tajemniczych spółek jakie zapisały się w historii świebodzickiego przemysłu zegarowego. Z zachowanych dokumentów wynika, że przedsiębiorstwo to funkcjonowało na terenie naszego miasta już w latach 20. ubiegłego stulecia. Między innymi jedna […]
Na skraju lasu, mniej więcej w połowie drogi łączącej Lubachów ze Złotym Lasem (do 1996 roku miejscowość tą nazywano Nieganów), kilkadziesiąt metrów na północ od drogi, zachował się interesujący pomnik wykonany z czerwonego piaskowca. Ma on około dwa metry wysokości i posiada trójkątny przekrój. W górnej jego części wyryto równoramienny krzyż, pod nim znajduje się […]
Peter Adolf Thiessen urodził się jako syn dyrektora mleczarni 6 kwietnia 1899 roku w Świdnicy. Uczęszczał tu do humanistycznego gimnazjum, a później do gimnazjum realnego w Dzierżoniowie. Od roku 1919 studiował chemię na uniwersytetach we Wrocławiu, Fryburgu Bryzgowijskim, Greifswaldzie i Getyndze by w roku 1923 uzyskać doktorat na tej ostatniej uczelni u profesora chemii nieorganicznej […]
Zimą 1967 roku w podziemiach fryderycjańskiej twierdzy świdnickiej na terenie obecnego Parku Sikorskiego zostało zasypanych dwóch chłopców. Jednego udało się uratować, drugi – niestety – zginął. Po tym nieszczęśliwym wydarzeniu pośpiesznie zamurowano wejście do feralnego podziemnego chodnika kontrminowego i na długie lata zapomniano zarówno o nim jak i o reszcie niedostępnych pozostałości XVIII-wiecznych fortyfikacji. We […]
We wsi wrzało. Nawet ksiądz proboszcz w niedzielnym kazaniu zgromił nieobyczajne zabawy na dyskotece. „Młodzież” – mówił – „nie umie się kulturalne bawić, bez wódki i pobicia. U nas jak się wóda nie leje strumieniami i sztachety nie są w robocie, to nie ma zabawy! I winą obarczył starsze pokolenie – za zły przykład dawany […]
Siedział ogromnie przygnębiony, zdruzgotany wprost sytuacją, w której się znalazł. Wychowawca coś tam gadał do grupy rówieśników zebranych na świetlicy, a on myślał o jednym… jakby tutaj rozwalić kraty – te przeklęte „firanki” – w oknach schroniska, zbiec i pohulać po wolności! On, „Szajbus” – jak go nazywano na parafii – któremu do tej pory […]
Trzęsienia ziemi zdarzały się też i na Dolnym Śląsku i odczuwane były w Świdnicy. Z zapisków kronikarskich wynika, że 15 września 1590 r. w nocy zatrzęsła się wieża kościelna. Przestraszony strażnik zbiegł z niej myśląc, że się zawali. Wstrząs nie był widać silny, bo o szkodach w mieście kronikarz nie wspomina. Strach pomyśleć, co by […]
Tekst powstał w listopadzie 1984 r. Dwukrotnie (25 listopada 1983 roku i 27 stycznia 1984 roku) pisaliśmy na łamach naszego dziennika o sprawie pracownic świdnickiego Zakładu Obrotu Ubiorami (ZOU). Przypomnijmy tylko tyle: KRYSTYNA GUT i REGINA MYCZAK (pierwsza 32 lata nienagannej pracy, druga 20 lat) zostają zwolnione, jak twierdzi zakład, w ramach etatyzacji. Z etatyzacją […]
Tekst powstał w styczniu 1984 r. Są tacy, którzy sądzą, że odróżnienie prawdy od kłamstwa jest w ogóle niemożliwe. Są też tacy, którzy nie mogą pojąć, dlaczego panie Gut i Myczak poczuły się nagle trybunami ludowymi. Ale są i tacy, którzy o całej sprawie mówią tak: „Gdyby ktoś naprawdę chciał zrobić koniec z bałaganem, byłoby […]
Tekst powstał w listopadzie 1983 r. Pisały wszędzie, poczynając od najniższej instancji kończąc na najwyższej nie zgadzając się ze zwolnieniem z pracy. Napisały także do naszej redakcji. DO BOGA WYSOKO DO CARA DALEKO Krystyna Gut 32 lata pracy nienagannej, w tym 18 lat w handlu. 5 stycznia 1983 roku dostaje kartę okresowej oceny pracowników, w […]
W styczniu 1945 roku przebywało w Świdnicy w domu starców mieszczącym się w budynkach skasowanego w roku 1940 klasztoru Urszulanek oraz u swych krewnych sporo mieszkańców Berlina i innych miast niemieckich, którzy schronili się tutaj przed częstymi wtedy nalotami bombowców alianckich na zachodnie i środkowe obszary Rzeszy Niemieckiej. W ostatniej dekadzie stycznia przyjechało też wielu […]
Słowo od Redakcji Na planach Świdnicy nie znajdziemy osiedla Wschodnia-Niecała – administracyjnie nigdy taka jednostka nie istniała, a sama ulica Niecała ze swoim otoczeniem dla większości mieszkańców jest jedną z wielu ulic w zachodniej części miasta. Skąd zatem pomysł na tak obszerne opracowanie? Autor poniższego tekstu przeżył tutaj blisko 60 lat. Stał się integralną częścią […]
Po drugiej wojnie światowej działała Komisja Ustalania Nazw Miejscowych. Starała się ona przywrócić pierwotne, często zniekształcone przez Niemców, dawne nazwy słowiańskie na Ziemiach Zachodnich i Północnych współczesnej Polski. Od bardzo dawna na wschód od Świdnicy istniała słowiańska wieś, którą Niemcy ostatnio nazywali Kletschkau. Wieś ta w 1852 roku została włączona do obszaru rozbudowującej się Świdnicy. […]
Ulotna pieśń polityczna mas Narodu Polskiego narodziła się wraz z upadkiem Rzeczypospolitej szlacheckiej w wieku XVIII, rozwinęła – ba, rozkwitła! – w wieku XIX. Tworzona była przez różnych mistrzów pióra, ale zawsze „ku pokrzepieniu serc Polaków”. Rozpowszechniana była tajnymi kanałami (bo kara!), nieoficjalnie wobec zaborców, wśród ludzi godnych zaufania. Uczono się jej na pamięć, zapisywano […]
W latach 1756-1763 w wielu krajach Europy toczyły się działania zbrojne (tzw. wojna siedmioletnia). Powstały wówczas dwa wrogie sobie sojusze wojskowe, w których przeciwnikiem m.in. Prus i Anglii była Austria, Rosja, Francja i Saksonia. Jednym z celów wojny była próba odzyskania przez Austrię utraconego kilkanaście lat wcześniej na rzecz Prus Śląska. W 1761 r. sytuacja […]
Nie ma chyba drugiej takiej firmy w historii świebodzickiego przemysłu zegarowego jak Urania (niem. „Regulator-Uhrenfabrik Urania GmbH„), której produkty cieszyłyby się tak dużą renomą, kunsztem i walorami artystycznymi wśród kolekcjonerów dawnych zegarów. Czasomierze wyprodukowane przez fabrykę z Pełcznicy – oprócz fachowego i wytwornego wykonania – zaliczają się dzisiaj do bardzo rzadkich okazów kolekcjonerskich, a ich […]
W lecie 1946 roku rozpoczęło się świadome wysiedlanie Niemców z naszego miasta. Wysiedlano poszczególnymi ulicami, o czym donosiły stosowne plakaty. Kiedy obwieszczono wysiedlanie ulicy, przy której mieszkałam, zaczęłam się pakować. W tym czasie przybyli do mojego mieszkania Polacy i wywieźli meble. Wszystkie zaopatrzyłam podpisem i adresem spodziewając się, że kiedyś je odnajdę. Za wozem z […]
Teresa Wagilewicz – ur. w 1951 r. w Świdnicy. Poetka. Ukończyła filologię polską na Uniwersytecie Wrocławskim. Jest autorką trzech tomików poetyckich – „Dzban czystej wody” (1993), „Anioły nie śpią” (2001), „Widok 21” (2012) – oraz cyklu baśni, które powstały w ramach stypendium artystycznego Prezydenta Świdnicy, „Baśnie Świdnickie” (2009). Wielokrotnie nagradzana w konkursach literackich, m.in. I […]
W wierszach Teresy Wagilewicz wszechwładnie panuje potrzeba takiego filtrowania rzeczywistości, by można było uzyskać klarownie czysty, złożony z kilku linii, rysunek świata. Rysunek sprowadzony do elementarnego wzoru estetycznego, jaki, zdaniem autorki, wpisany jest głęboko w wewnętrzną strukturę wszystkich rzeczy. Stąd zwięzłość wierszy, lapidarność mowy ocierająca się o aforystyczność, asceza w doborze składników zewnętrznego świata, ograniczony […]
Literatura w całej swojej wyjątkowości i elitarności (kto bowiem czyta dla przyjemności Słowackiego?) roztacza nad nielicznymi (tu mogę się mylić) parasol chroniący przed zwykłością, jednostajnością i materialnością dnia naszego powszedniego. Poezja to też literatura, czasem nawet przedmiot badań naukowych, ale ona to doprawdy nie tylko parasol, ale i mikroskop, i szklany klosz, i gąszcz mniej […]
Teresa Wagilewicz, która po dłuższym okresie stażu „publikacyjnego” w prasie debiutowała nagrodzonym w toruńskim konkursie literackim tomikiem „Dzban czystej wody” (Wojewódzki Dom Kultury, Toruń 1993), a obecnie przygotowała do druku następną książeczkę, buduje swe wiersze ze zwięzłych, pozornie nieskomplikowanych enuncjacji lirycznych; jednak prostota zewnętrznego wyrazu skrywa w tych niewielkich tekstach bardzo esencjonalną, pogłębioną metaforycznym konceptem […]
26 maja 1995 roku z inicjatywy Niemieckiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego, władz miasta oraz Towarzystwa Miłośników Ziemi Złotoryjskiej odsłonięto w Złotoryi na placu Niepodległości pomnik (wykonany na wzór wcześniejszego, który stał w mieście dokładnie w tym samym miejscu w latach 1908-1952) wybitnego pedagoga śląskiego i teologa protestanckiego Walentego Trozendorfa vel Trotzendorfa. Urodził się on jako Valentin Friedland […]
Rok 1948 był początkiem zdecydowanego „natarcia” władz państwowych i partyjnych na Kościół katolicki w Polsce. Poprzedzone ono było działaniami administracyjnymi mającymi ograniczyć dotychczasowe miejsce Kościoła w życiu społecznym. Ostre restrykcje ze strony władz wywoływały powszechne nastroje niezadowolenia, a w niektórych regionach kraju nawet stan napięcia. Wprawdzie Kościół katolicki nie jest organizacją polityczną, jednakże jego narodowy […]
Właściwie nazywał się Wawrzyniec Rabe chociaż częściej występuje w materiałach źródłowych jako Laurentius Corvinus vel Laurentius Rabe. Urodził się w Środzie Śląskiej w rodzinie mieszczańskiej około 1465 roku i tu skończył szkołę parafialną. W 1484 roku rozpoczął studia na wydziale nauk wyzwolonych Akademii Krakowskiej, dzisiejszym Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie spotkał się z niemieckim humanistą Konradem Celtisem […]
Tygodnik powiatowy „Wiadomości Świdnickie” od jesieni roku 1992 prywatny organ biznesmena Jerzego Kubary, od czerwca 1994 roku pod naczelnym kierownictwem Andrzeja Dobkiewicza, w marcu 1995 roku świętował wydanie 300 numeru. Tyle bowiem numerów „WŚ” uzbierało się od dnia 29 lipca 1945 r., kiedy to zespół Stanisława Szellera wydrukował ich Nr 1. Na ten jubileusz złożyła […]
1. Geneza wielkich epidemii. Od niepamiętnych czasów, odkąd pojawił się człowiek, wszelkiego rodzaju choroby i epidemie zagrażały jego populacji. Początkowo pojawiały się one dość sporadycznie, ale z czasem, gdy człowiek zaczął organizować się w coraz to większe grupy społeczne, epidemie stawały się bardziej gwałtowne, a ich częstotliwość z roku na rok rosła. Dawniej ludność nie […]
18 lipca 1869 roku w Świdnicy urodził się Wilhelm Schirrmann, którego ojcem był nauczyciel miejscowego gimnazjum Johannes Schirrmann, a matką – Auguste z domu Richter. Ojciec był botanikiem, znawcą flory śląskiej. Brak wiadomości o latach szkolnych Wilhelma. Prawdopodobnie uczęszczał do seminarium nauczycielskiego we Wrocławiu i tamże na jakiś kurs wychowania fizycznego. W październiku roku 1894 […]
Podobnie jak w roku 1995, tak i w 1996 3 Maja – 205 rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja, Święto Narodowe wszystkich Polaków, a dla parafian z osiedla Młodych także święto patronalne (odpust) Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski świdniczanie świętowali na os. Młodych. Oto krótkie sprawozdanie z tej uroczystości. O godzinie 12.30 świeciło słońce, co szczególnie […]
W niektórych powojennych encyklopediach niemieckich, na przykład w „Herders Volkslexikon” z 1951 roku Helmutha Jamesa von Moltke określa się jako syna zmarłego w 1916 roku szefa niemieckiego sztabu generalnego Helmutha Johannesa Ludwiga von Moltke, który przegrał w pierwszej wojnie światowej bitwę nad rzeką Marną we Francji. Tę wiadomość powtarzają bezkrytycznie i encyklopedie polskie, jak na […]
Pobyt w twierdzy świdnickiej słynnego poznańskiego lekarza i działacza społecznego Karola Marcinkowskiego upamiętnia w naszym mieście ulica jego imienia. O drugim wielkim Polaku, Wojciechu Cybulskim obecnie w Świdnicy wcale się nie wspomina. Wojciech Cybulski urodził się 10 kwietnia 1808 roku we wsi Konin w powiecie Buk, niedaleko miasteczka Lwówka w Wielkopolsce (nie mylić z Lwówkiem […]
Między pierwszą a drugą wojną światową w Świdnicy aktywnie działały liczne stowarzyszenia i związki sportowe. Jedną z takich organizacji był Wojskowy Klub Sportowy „Manfred von Richthofen” Świdnica (Militärsportverein „Manfred von Richthofen” Schweidnitz). Założony został 30 czerwca 1925 roku (według innych źródeł 8 lipca tego roku) przez grupę oficerów i żołnierzy świdnickiego garnizonu. Większość z nich […]
Grzegorz Woźny (1975) – poeta, malarz. Współtwórca istniejącego w latach 1996-2001 Świdnickiego Stowarzyszenia Literackiego Logos. Jeden z redaktorów wydawanego w tym samym czasie ogólnopolskiego czasopisma literacko-artystycznego „Arytmia”. Autor książek poetyckich: Każda godzina zdatna do picia (1999), Landszaft. Wiersze z lat 1999-2009 (2010), Miejsca stojące (2013), Chlebem nie popchniesz posiłku (2015) i powieści Nit (2011). Mieszka […]
Gdy w lecie 1998 roku przeczytałem w maszynopisie zbiór wierszy Grzegorza Woźnego, pod dwuznacznym, choć mało handlowym tytułem „Kiełki przedmiotów”, to prawie się rozczuliłem. I ucieszyłem. Oto teksty młodego poety (rocznik ‘75), któremu znudziło się zapewne (niewątpliwie?) nieustanne podpatrywanie Miłosza, Różewicza, Herberta… (Szymborska natomiast jest poza podejrzeniami.) Nareszcie! – wykrzykuję. Ileż to napisano w ostatnich […]
Każda książka jest nade wszystko zbiorem słów, swoistym wyborem z języka. Istnieje zatem ścisły i nierozerwalny związek miedzy już samą możliwością jej napisania, a funkcjonowaniem tego czy innego systemu werbalnego wyrazu. Bez lingwy nie istniałaby literatura, więcej nawet – to lingwa właśnie całą już powstałą, tworzoną czy mającą dopiero powstać literaturę w sobie zawiera. Z […]
Jestem kobietą z krwi i kości, co nie zmienia faktu, że już od dzieciństwa obserwuję dojrzewającego we mnie równolegle chłopca. Takie rzeczy podobno się kobietom zdarzają. Młodzieniec ten zresztą wyrósł już na mężczyznę i to nie byle jakiego, bo dosyć staroświeckiego, chwilami szarmanckiego. Piszę o tym, bo w „Nicie” Grzegorza Woźnego kwestia zdaje się być […]
Grzegorza Woźnego czytelnicy mieli (i nadal mają) okazję poznać jako poetę mającego na koncie dwa tomy wierszy: Każda godzina zdatna do picia (1999) i Landszaft (2010). Trzeba przyznać, że jego poezja nie należy do łatwych w odbiorze, bo poeta lubi penetrować tworzywo językowe we wszystkich możliwych kierunkach, przyglądać się każdemu słowu z osobna, zgłębiać jego […]
Poetycki dziennik Grzegorza Woźnego wcale nie pretenduje do sprawozdania z procesu wszechogarniającego rozkładu. Jest raczej – poza byciem faktycznie rejestrem pewnych zajść, o których później – pełnym melancholii (sic!) zbliżaniem się na wyciągnięcie ręki do tych miejsc wszelakich, których dyskretna aura znajdowania się u kresu magnetyzuje przechodnia, widza, uczestnika… Obumieranie zatem w tym sensie pozostaje […]
Grzegorz Woźny (ur. 1975) – mimo stosunkowo młodego wieku jest postacią znaną w świecie literackim. W latach 1996-2001 działał w Świdnickim Stowarzyszeniu Literackim „Logos”. Współredagował w tym czasie ogólnopolskie czasopismo literacko-artystyczne „Arytmia”. Wydał wcześniej cztery pozycje książkowe, w tym trzy tomiki wierszy: „Każda godzina zdatna do picia” (1999), „Landszaft. Wiersze z lat 1999-2009 (2010) i […]
Przypominam sobie bardzo dobrze, jak to w lecie 1946 roku w czasie wielkiego upału odjeżdżały ze stacji w Kraszowicach pociągi pełne wysiedlanych Niemców. Należałem do chłopców, którzy zaopatrywali wyjeżdżających w napój – herbatę ziołową. Dowoziliśmy ją beczką na kołach przeznaczoną pierwotnie chyba do dowożenia wody na budowy przy kościele parafialnym. W oczach mam szeregi Niemców-wysiedleńców […]
Na początku lipca 1946 roku nasiliły się wieści, że wkrótce odbędzie się wysiedlanie (przez Niemców zwane wtedy „ewakuacją”) niemieckiej ludności Świdnicy. W niedzielę 21 lipca (według innych źródeł w poniedziałek 22 lipca) rozklejono na mieście czerwone plakaty obwieszczające wysiedlenie (przez Polaków zwane wtedy „repatriacją”) Niemców z naszego miasta. Trasa wywozu wiodła przez Węgliniec. Podawano, że […]
10 sierpnia 1946 roku zawiadomiono nas, że 13 sierpnia zostaniemy wysiedleni. Wtedy sprzedaliśmy znajomym polskim rolnikom, osiedlonym we wsi, różne cenne przedmioty: wspaniałą uprząż konną, paradne sanki, maszynę do szycia, centryfugę, silnik i pas transmisyjny do młockarni. Wszystkie te przedmioty ukryte były w naszym gospodarstwie pod słomą. Za nie dostaliśmy nieco polskich pieniędzy. Znajomi Polacy […]
W piątek, 16 sierpnia 1946 roku pod eskortą milicji pomaszerowaliśmy z Pastuchowa do Kraszowic. Szliśmy od godziny 12.00 do 20.30 około 15 kilometrów Miałam wtedy prawie 16 lat i niosłam mały plecak z suszonym chlebem. Ciągnęłam z mamą stary wiklinowy kosz, do którego przymocowane były kółka. Miałyśmy ze sobą także stary dziecinny wózek, na którym […]
Mój ojciec był sędzią. Mieliśmy ładne, obszerne mieszkanie przy dzisiejszej ulicy Księcia Bolka Świdnickiego 16. Z tego mieszkania wysiedlono nas do małego mieszkanka na strychu przy dzisiejszej ulicy Franciszkańskiej. Byłam praktykantką aptekarską i miałam szczęście, że mogłam dalej pracować w swoim zawodzie w aptece na Rynku, którą przejął polski aptekarz magister Marian Szankowski z żoną. […]
Tekst powstał w 1971 r. Wojna, partyzantka, wojsko, wreszcie – demobilizacja. I co dalej? Kiedyś pracowałem w warszawskim „Norblinie”, ale teraz nie było tam po co wracać. Z ramienia Zjednoczenia Przemysłu Kotlarskiego w Krakowie inżynier Keh skierował mnie do Świdnicy z małą zaliczką w portfelu. Był luty 1946 roku. W mundurze i z tornistrem na […]
W drugiej połowie maja 1945 r. przybył do Świdnicy Czesław Sędłak i został wiceprezydentem miasta. Wraz z nim przybyła grupa przyszłych milicjantów, wśród nich przedwojenny podoficer Hamrol. Wiceprezydent mianował go komendantem Miejskiej Komendy MO, której siedzibę umieszczono w budynku na rogu dzisiejszej ul. Grodzkiej i ul. Zamkowej, gdzie teraz znajduje się Prokuratura Rejonowa. Po kilku […]
Janina Zdziech pseudonim „Jasia”, łączniczka 237 plutonu AK z miejscowości Nadolna, gmina Chlewiska, powiat szydłowiecki, województwo mazowieckie Tekst powstał w marcu 1994 roku. Urodziłam się w dniu 21 czerwca 1923 roku, jako czwarte z kolei dziecko małżonków: Zygmunta Zdziecha i Józefy z Krupów, stałych mieszkańców wsi Nadolna na Ziemi Radomskiej. Łącznie było nas siedmioro rodzeństwa. […]
18 lutego 2008 roku w Świdnicy zmarła Cecylia Chlebicka (z domu Moczek). Świadoma ciężkiej, nieuleczalnej choroby, nie traciła równowagi oraz pogody ducha, cierpliwie i spokojnie zmagała się z cierpieniem do końca. Urodziła się 1 grudnia 1928 roku w Bytomiu, w polskiej rodzinie o tradycjach patriotycznych oraz kultywującej wartości regionalne. Ojciec jej był uczestnikiem powstań śląskich. […]
Przez długie lata „znaliśmy się” jednostronnie: On opisywał moje EKG. W tym też czasie docierały do mnie wieści o Nim: „To dobry lekarz. Jak się uprze, to i z grobu człowieka wyciągnie!”. Poznaliśmy się osobiście, gdy zły los zapędził mnie do szpitala; całe szczęście, że pod jego skrzydła. Po powrocie z sanatorium Związku Nauczycielstwa Polskiego […]
Wzruszony „smutną” historią statku m/s „Świdnica” postanowiłem napisać do państwa kilka słów o tym statku, statku mojej z nim wspólnej przygody morskiej. Był to mój pierwszy statek podczas rozpoczęcia pracy w Polskich Liniach Oceanicznych. Byłem na nim „zaokrętowany” od 23 kwietnia 1974 roku do 30 maja 1975 roku. Wspaniały statek towarowo-pasażerski (według Konwencji statek był […]
Poznaliśmy się w Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP) i przez długi czas szliśmy razem pod sztandarem świdnickiego ZNP. Rozdzieliła nas gorąca jesień 1980 roku. Tadeusz został w ZNP, ja zacząłem tworzyć związki nowe – w tym nauczycielski NSZZ „Solidarność”. On był wierny ZNP, a ja „Solidarności”, ale wzajemnie szanowaliśmy się i kłaniali. Jesienią roku 1991 lub […]
Wybitni mieszkańcy Świebodzic i ludzie związani z miastem Świebodzice 2015 Na przestrzeni ostatnich kilkuset lat w Świebodzicach urodziło się, bądź w jakiś sposób na trwale związało się z naszym miastem, wiele wybitnych osobistości. Byli to ludzie różnego stanu i pochodzenia: handlarze, kupcy, rzemieślnicy, lekarze, przedstawiciele władz miasta, kultury i sztuki, sportowcy, duchowni i inni – […]
Już w pierwszej połowie XIV w. większość mieszkańców Świdnicy była narodowości niemieckiej. Nie możemy się więc dziwić, że wybitni świdniczanie byli przeważnie Niemcami. Pod pojęciem świdniczan (i świdniczanek) rozumieć będziemy osoby, które urodziły się w Świdnicy, jak również i te, które w naszym mieście przez dłuższy czas przebywały uczęszczając np. do tutejszych szkół. Za osoby […]
Jednym z mało znanych faktów z historii Świdnicy jest funkcjonowanie w 1779 r. w tym mieście przez pół roku Urzędu Górniczego. W Archiwum Państwowym w Katowicach zachowały się stare plany górnicze na których przybite są pieczęcie świdnickiego urzędu. Istnienie jego nie było przypadkowe i z pewnością zadecydowała o tym ranga miasta oraz eksploatacja w okolicach […]
Na początku 1807 r. wojska napoleońskie zdobyły Świdnicę. Wraz z ich przybyciem napłynęło do miasta wiele pań zajmujących się najstarszym zawodem świata. Trudniły się one tym bez żadnych przeszkód, jednak ich praca nie pozostawała bez szkody dla zdrowia stacjonujących w Świdnicy żołnierzy armii napoleońskiej. Aby temu zaradzić Aleksander de la Ville (francuski komendant miasta) postanowił […]
W Międzynarodowym Domu Spotkań w Krzyżowej, w dniach od 23 do 27 października 2003 roku odbyło się roczne walne zebranie niemieckiej organizacji „Schlesischer Kreis-, Städte- und Gemeindetag”, w skrócie SKSG. Organizacja ta skupia lokalne grupy ziomkoskie istniejące na terenie Republiki Federalnej Niemiec. Do grup tych należą byli mieszkańcy Śląska wysiedleni po drugiej wojnie światowej z […]
W należącym do Fundacji „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego pałacu w Krzyżowej 16 kwietnia 1999 roku otwarto interesującą wystawę poświęconą historii rodziny von Moltke, która do roku 1945 pałac ten posiadała. Wystawę opracowali Stefan Doye i Bernard von Hülsen. Na świetnie pod względem artystycznym wykonanych dużych planszach ukazano cztery okresy życia Moltków. Najwcześniejszy dotyczył rokuł 1800 […]
Tego dnia siedziałem sam w pokoju w komendzie, gdy oficer dyżurny poinformował mnie, że przy okienku jest osobnik, który ma do przekazania bardzo ważną informacje w sprawie morderstwa. Od razu było widać, że nie jest „nawiedzony”, ale bardzo chciał… przyznać się do zabójstwa. Mężczyzna miał około 40 lat, dosyć schludnie i w miarę porządnie ubrany. […]
Dzierżoniów. Początek lat osiemdziesiątych XX wieku. W jednym z mieszkań w Rynku w Wałbrzychu ujawniono zwłoki żony znanego w mieście kolekcjonera obrazów i antyków, pana Ludwika K. osoby ekscentrycznej i trudnej w kontaktach osobistych. W skład powołanej grupy operacyjnej wszedł m.in. mój ówczesny mentor, kapitan Jerzy K. znany powszechnie jako „Dziadek” bądź „Szafa”, o którym […]
Ta sprawa zapisała mi się szczególnie w pamięci, bo prowadziłem ją jakby wbrew wszystkim. Po całej komendzie wojewódzkiej plotkowano, że wymyśliłem sobie zabójstwo, bo chyba nie mam nic do roboty. A ja będąc przekonany o swojej racji postanowiłem, że doprowadzę sprawę do końca, wbrew wszelkim przeciwnościom i drwinom. Było to pod koniec lat osiemdziesiątych. Pewnego […]
To działo się na początku lat osiemdziesiątych, ale zapamiętałem dokładnie datę, 20 czerwca. Na terenie jednego z podwałbrzyskich miasteczek, w piwnicy bloku na jednym z tzw. nowych osiedli mieszkaniowych ujawniono zwłoki małej, może trzyletniej, może czteroletniej dziewczynki. Jej prawdziwego wieku już nie pamiętam. Zwłoki znajdowały się w piwnicy bloku, w którym dziecko mieszkało, a odnalazł […]
To zabójstwo poruszyło mnie swoim brutalnym charakterem, niesamowitym podłożem, a także tym, że jedną z ofiar był kilkuletni chłopczyk, zamordowany przez własnego ojca. Tragedia rozegrała się pod koniec lat osiemdziesiątych w Świdnicy, gdzie w jednej z kamienic, niedaleko miejscowej komendy MO mieszkała przyrodnia siostra znanej polskiej aktorki filmowej, wraz z ich matką, mężem i chyba […]
Informacja o przestępstwie, którego ofiarą staje się małe dziecko wywołuje mocne poruszenie społeczne i stawia na nogi całą policję. Wywołuje też stan alarmowy w mediach. Tak było i latem 1988 roku, sprzed sklepu w centrum Świdnicy, w samo południe, zniknął wózek z dwumiesięcznym niemowlakiem w środku. Matka dziecka weszła do sklepu, aby dokonać zakupu niezbędnego […]
O tej sprawie mówiła nawet rozgłośnia Radia Berlin i pisała szeroko niemiecka prasa. Śledztwo prowadziłem od lutego 1992 roku. Zakończyła się tragiczną śmiercią człowieka, z którym współpracowałem. Został zamordowany, ponieważ nie posłuchał się moich poleceń i zaczął działać na własną rękę. Nie wiem, czy dla jego rodziny jakimkolwiek pocieszeniem może być fakt, iż jego śmierć […]
Tę sprawę pamiętam dokładnie, ponieważ wiązała się z zabójstwem dwóch dziewczynek, w wieku 12 i 2 lat, zamieszkałych w różnych miejscowościach. Mimo, że sprawcami tych zabójstw były różne osoby, to jednak los połączył je ze sobą, a ja w tej sprawie stałem się w pewnym sensie, bezwiednym jego narzędziem. Być może nie doszłoby do tego […]
