Wnuk marszałka ▪ Edmund Nawrocki

W niektórych powojennych encyklopediach niemieckich, na przykład w „Herders Volkslexikon” z 1951 roku Helmutha Jamesa von Moltke określa się jako syna zmarłego w 1916 roku szefa niemieckiego sztabu generalnego Helmutha Johannesa Ludwiga von Moltke, który przegrał w pierwszej wojnie światowej bitwę nad rzeką Marną we Francji. Tę wiadomość powtarzają bezkrytycznie i encyklopedie polskie, jak na przykład „Nowa Encyklopedia Powszechna” z 1996 roku, a za nią liczne artykuły na temat pobliskiej Świdnicy Krzyżowej, publikowane  w naszej lokalnej, regionalnej, a nawet ogólnopolskiej prasie.

Rzeczywistość tymczasem jest inna.

W roku 1866 król pruski podarował swemu generałowi Helmuthowi Carlowi Bernhardowi von Moltke z wdzięczności za wygranie wojny znaczną sumę pieniędzy. Była to donacja (darowizna) uchwalona przez pruski sejm krajowy w wysokości 200 tysięcy talarów. Wtedy Moltke nabył w 1867 roku blisko 500-hektarowe dobra ziemskie Krzyżowa, w skład których wchodził też majątek Wieruszów i Grodziszcze Dolne.

W 1870 roku generał, wkrótce i marszałek polny, został przez króla wyróżniony tytułem hrabiego, który miał przechodzić z ojca na najstarszego syna.

Majątek ziemski Moltkego był majoratem czyli ordynacją. Oznaczało to, że nie mógł być dzielony, tylko miał być dziedziczony zawsze w całości przez najstarszego syna albo najbliższego krewnego. Właściciela takiego majątku nazywano ordynatem (stąd „Ordynat Michorowski”, popularna ongiś powieść Heleny Mniszkówny).

Dopiero po pierwszej wojnie światowej zniesiono w prawie majoraty. Wtedy Moltke sprzedał nieco hektarów okolicznym chłopom.

Marszałek polny hrabia Helmuth Carl Bernhard von Moltke zmarł bezdzietnie w roku 1891. Do dziś zachowała się kaplica stojąca na wzgórzu cmentarnym w Krzyżowej, w której go pochowano. Pod koniec drugiej wojny światowej wyjęto jego zwłoki z tej kaplicy w obawie przed czerwonoarmistami, którzy (i nie tylko oni zresztą bo Polacy również) ograbiali zwłoki, na przykład ze złotych zębów i pochowano je w nieznanym dziś ogółowi miejscu.

Ponieważ marszałek nie miał syna, ordynację Krzyżowa odziedziczył syn jego brata Adolfa von Moltke, urodzony w 1845 roku generał porucznik Wilhelm Joseph Bernhard Friedrich Adolf von Moltke, dziedzicząc także tytuł hrabiowski. Zmarł nagle w 1905 roku, a jego następcą został syn jego imieniem Helmuth Adolf, urodzony 30 października 1876 roku w Berlinie. Podczas pierwszej wojny światowej był oficerem. Później wykonywał funkcję lektora sekty (wspólnoty religijnej) scjentystów. W małżeństwie z Dorothy Rose Innes miał czterech synów i córkę. Dorothy urodziła się 25 lutego 1884 roku w Pretorii (dziś Republika Południowej Afryki), gdzie jej ojciec był sędzią.

Najstarszym ich synem był urodzony w roku 1907 Helmuth James von Moltke, który po śmierci ojca w roku 1939 został właścicielem dóbr Krzyżowa, którymi administrował już wcześniej. Uważa się go za spiritus movens grupy opozycji antyhitlerowskiej, tak zwanego „Kręgu z Krzyżowej”. Został stracony 23 stycznia 1945 roku w Plötzensee koło Berlina. Dziś uważany jest za bohatera niemieckiego ruchu oporu.

Był on prawnukiem brata marszałka polnego, a nie synem owego niefortunnego szefa sztabu z pierwszej wojny światowej. Ten szef sztabu był synem Adolfa von Moltke (brata marszałka polnego) i bratem dziedzica ordynacji Krzyżowa generała porucznika hrabiego Wilhelma Josepha Bernharda Friedricha Adolfa von Moltke, dziadka hrabiego Helmutha Jamesa von Moltke.

Zostaw komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Scroll to Top